10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 40-46 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 40 Cevapları

Soru: Kaynak F ve Kaynak G’yi Türklerde devlet anlayışının gelişimi ve değişimi bağlamında değerlendiriniz.

Cevap: Selçuklular döneminde Türk devlet anlayışı, geleneksel Türk töreleri ile İslamî kurum ve sembollerin birleşmesiyle yeni bir boyut kazanmıştır. Böylece devletin meşruiyeti hem Türk geleneklerine hem de İslam dünyasının desteğine dayandırılmıştır.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 41 Cevapları

Soru 1: İslamiyet’in kabulünden önceki dönemde kullanılan hükümdarlık alametleri hangileridir?

Cevap: 1 (Para), 5 (Taht–Taç), 6 (Ok–Yay), 7 (Tuğ), 8 (Bayrak–Sancak), 10 (Otağ).

Soru 2: İslamiyet’in kabulünden sonra kullanılmaya başlanan hükümdarlık alametleri hangileridir?

Cevap: 2 (Nevbet/Davul), 3 (Saray), 4 (Çetr), 9 (Tirâz–Hilat), 11 (Tevki–Tuğra), 12 (Hutbe).

Soru 3: Kaynak Ğ ve Kaynak H’deki numaralandırılmış görevlileri Türk saraylarındaki yönetim kadrosu bağlamında karşılaştırarak bu kişilerin hangi saray görevlisi olabileceğini yazınız.

Kaynak Ğ (III. Tuğrul ve maiyeti):

• 1 → Vezir (sultanın en yetkili yardımcısı, devlet işlerinden sorumlu kişi)
• 2 → Gulam / Subaşı (askerî hizmetlerde görevli komutanlar)
• 3 → Saray görevlileri veya Hassa askerleri (sultanın güvenliğini sağlayan kişiler)

Kaynak H (Sultan Melikşah ve maiyeti):

• 1 → Kâtib (resmî yazışmaları ve kayıtları tutan görevli)
• 2 → Vezir (divanı yöneten, sultanın en yakın yardımcısı)
• 3 → Emirler / Gulamlar (askerî ve idarî görev üstlenen devlet adamları),

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 42 Cevapları

Soru 1: Türk-İslam devletlerinde uygulanan veraset sisteminde kesin kurallar olmaması merkezî otoritenin gücünü nasıl etkilemiştir?

Cevap: Veraset sisteminde kesin kuralların olmaması, hanedan üyeleri arasında taht mücadelelerini artırmıştır. Bu durum, devletin yönetimde istikrarı kaybetmesine, merkezî otoritenin zayıflamasına ve zamanla devletin dağılmasına neden olmuştur. Ayrıca iç karışıklıklar, devletin dış düşmanlara karşı savunmasız kalmasına yol açmıştır.

Soru 2: Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerinin devlet yapıları ile ilgili metinlerden yararlanarak sayfa 43’teki tablonun ilgili alanlarını doldurunuz.

Cevap: Bu etkinliğin ayrıntılı cevabı sayfa 43’teki tablo üzerinde gösterilecektir. (Bkz. Sayfa 43 Cevapları).

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 43 Cevapları

Soru 1: Atabeylik uygulamasının güçlü ve zayıf yönlerini aşağıdaki T cetveline yazınız.

Güçlü Yönleri

• Meliklerin devlet yönetiminde tecrübe edinmesini sağladı.
• Eyaletlerin düzenli yönetilmesine yardımcı oldu.
• Devletin taşradaki otoritesini pekiştirdi.

Zayıf Yönleri

• Bazı atabeyler bulunduğu bölgede bağımsız hareket etmeye başladı.
• Merkezî otoriteyi zayıflattı.
• Devletin çözülme sürecini hızlandırdı.

Soru 2: Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerinin yönetim yapılarıyla ilgili benzerlik ve farklılıkları tabloya yazınız.

Benzerlikler

• Hükümdar en yetkili kişiydi.
• Divan teşkilatı ve taşra yönetiminde eyalet sistemi vardı.
• Atabeylik sistemi kullanıldı.
• Şer’î ve örfî hukuk birlikte uygulandı.

Farklılıklar

• Büyük Selçuklu Devleti: Geniş bir coğrafyada hâkimiyet kurdu, Abbasi halifesi üzerinde nüfuz sağladı, atabeyler zamanla bağımsızlık eğilimine girdi.
• Türkiye Selçuklu Devleti: Daha çok Anadolu’da hâkimiyet sağladı, Bizans ve Haçlılarla mücadele etti, atabeylerin yetkileri sınırlandırıldı.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 44-46 Cevapları

Soru 1: Öğrendiğiniz bilgilerden yararlanarak Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerindeki ordu teşkilatlarının özelliklerini tabloya yazınız.

• Karahanlı Devleti: Ordu onlu sisteme dayanıyordu. Ordunun büyük kısmı Türk boylarından oluşuyordu. Saray muhafız birlikleri (turgak, yatgak) vardı.
• Gazneli Devleti: Ordunun merkezinde gulamlar bulunuyordu. Ayrıca orduda filler kullanılıyordu. Süvari birlikleri ön plandaydı.
• Büyük Selçuklu Devleti: Ordunun en önemli gücü ikta askerleriydi. Gulam sistemi vardı. Türkmenler sınır boylarında akıncı olarak görev yapıyordu.
• Türkiye Selçuklu Devleti: Ordunun başında beylerbeyi ve subaşılar vardı. Türkmen kuvvetleri beylerin emrindeydi. Donanma komutanına Reisü’l-Bahr denirdi.

Soru 2: Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerindeki ordu teşkilatlarında meydana gelen değişim ve sürekliliğin nedenlerini yazınız.

Cevap: Orduların temelini oluşturan onlu sistem, Mete Han’dan itibaren Türk devletlerinde devam etti, bu da sürekliliği sağladı. Ancak İslamiyet’in kabulüyle birlikte gulam sistemi, ikta askerleri ve donanma birlikleri gibi yeni unsurlar ortaya çıktı. Bu değişim, devletlerin bulundukları coğrafya, askerî ihtiyaçlar, siyasi şartlar ve dış tehditler doğrultusunda gerçekleşti.