10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı (MEB Yayınları) Sayfa 86-87 Cevapları

1. Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Görsellerde düzenli aralıklarla tekrarlanan dönüşümlerin günlük hayatımıza etkileri nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Mevsimlerin dönüşümü, insanların yaşam biçimlerini, tarımsal faaliyetlerini, giyimlerini ve günlük alışkanlıklarını doğrudan etkiler. Ayın evreleri ise takvimlerin oluşturulmasında, denizlerdeki gelgit olaylarında ve insanların zaman algısında belirleyici olur.

2. Aşağıdaki görsellerde bir ritimden söz edilebilir mi? Gerekçesiyle açıklayınız.

Cevap: Halıdaki desenlerde, simetrik ve tekrarlayan şekiller bulunduğu için ritimden söz edilebilir. Mozaiğin ise tek bir figürden oluşması nedeniyle belirgin bir ritmi yoktur.

3. Aşağıdaki şiir alıntılarında ritmi sağlayan unsurlar nelerdir? Açıklayınız.

İster Benden şiirinde ritim; uyaklar, redifler ve ölçü aracılığıyla sağlanmıştır.
Gurbetten Gurbete şiirinde ise ritim; tekrarlanan sesler (tıkı tık tık) ve ahenkli sözcüklerin kullanılmasıyla oluşturulmuştur.

4. Aşağıdaki metinlerden faydalanarak soruları cevaplayınız.

a) İki metin arasındaki farklılıklar nelerdir? Görüşlerinizi karşılaştırma ifade eden kelimeler kullanarak yazınız.

Cevap: “Dil ve Kültür” metni bilimsel ve öğretici bir dille yazılmıştır; bilgi vermeyi amaçlar. “Ah Yalan Dünya” ise sanatlı, duygusal ve ezgili bir üslupla yazılmıştır. Yani biri bilgi verici, diğeri ise coşkulu ve hissîdir.

b) İki metin arasındaki farklılıkların gerekçeleri neler olabilir? Açıklayınız.

Cevap: Farklılıkların sebebi metin türleridir. “Dil ve Kültür” makale türünde olup bilgi aktarmak için yazılmıştır. “Ah Yalan Dünya” ise türkü/şiir olduğu için duygu ve hisleri aktarmak amacıyla yazılmıştır.

5. Hangi metinden daha fazla etkilendiğinizi gerekçesiyle açıklayınız.

Cevap: “Ah Yalan Dünya” beni daha fazla etkiledi. Çünkü ezgili yapısı, duygusal dili ve hayatın geçiciliğini anlatması insanda derin bir hüzün uyandırıyor.

6. Metinlerdeki zamir, edat, bağlaç ve ünlemleri tespit ederek bunların metne katkıları hakkındaki fikirlerinizi açıklayınız.

• Zamirler (ben, sen, o, bu, benim): Anlatımı kişiselleştirir, metne samimiyet katar.
• Edatlar (ile, gibi, için, de): Cümleler arasında anlam ilişkisi kurar.
• Bağlaçlar (ve, fakat): Düşünceler arasında birliktelik veya karşıtlık sağlar.
• Ünlemler (ah, ey): Duyguyu güçlendirir, okuyucunun üzerinde etki bırakır.

Genel Değerlendirme

Bu sayfada öğrenciler, ritim ve dönüşümün hayatımızdaki önemini görseller ve şiirler üzerinden kavrar. Ayrıca bilimsel metin ile şiirsel metin arasındaki farkları öğrenerek dilin hem bilgi aktarma hem de duygu ifade etme yönünü keşfeder.