10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 42-45 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 43 Cevapları

Söz Varlığımız

1. Soru: Okuduğunuz metnin bağlamını göz önünde bulundurarak aşağıdaki kelimelerin/kelime gruplarının anlamlarına yönelik tahminlerde bulununuz. Tahminlerinizin doğruluğunu TDK Güncel Türkçe Sözlük’ten kontrol ederek verilen kelimelerin metindeki anlamlarını yazınız. Türkçede geçen bu kelimelerin/kelime gruplarının yerine metnin bağlamını bozmayacak şekilde başka hangi kelimelerin/kelime gruplarının kullanılabileceğine yönelik önerilerinizi yazınız.

2. Soru: Aşağıdaki dizelerde altı çizili kelimeleri farklı anlamlara gelecek şekilde cümle içinde kullanınız.

“Böyle kalmaz elbet sonu hoş olur.” Param kalmazsa alışveriş yapamam.
“İnme turnam inme sen bu pınara.” Dedem dün gece inme geçirdi.
“Katar katar olmuş gelir, turnalar.” Bu işten iyi bir gelir elde etti.
“Kanadın altına nâme sarayım.” İstanbul’daki Topkapı Sarayı’nı gezdim.
“Avcu tuzak kurmuş, var yolun ara.” Telefonumun şarj aleti kayboldu, her yerde ara.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 44 Cevapları (MEB Yayınları)

Sıra Sizde

Aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.

1. Soru: Türküler sözlü geleneğin hangi özelliklerini taşır?

Cevap: Türküler, sözlü geleneğin temel özelliklerini taşır:

• Anonimdir, yani söyleyeni belli değildir, halkın ortak malıdır.
• Ağızdan ağıza aktarılır ve bu süreçte değişime uğrar.
• Zaman içinde çeşitlenir, hem söz hem ezgide farklılıklar oluşur.
• Toplumsal olayları, sevinçleri ve acıları yansıtır, bu yönüyle halkın belleğini taşır.

2. Soru: Türkülerin kuşaktan kuşağa aktarılmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi yazınız.

Cevap: Türkülerin kuşaktan kuşağa aktarılmasının sebepleri şunlardır:

• Halkın duygularını, acılarını, sevinçlerini ve yaşam biçimini yansıtması.
• Toplumsal hafızayı canlı tutması, kültürel değerleri taşıması.
• Ezgi ve sözlerinin kolay akılda kalması, insanların onları sahiplenmesi.
• Sevilen kahramanlar, büyük aşklar ve felaketleri dile getirmesi, yani toplumu derinden etkilemesi.

3. Soru: Türkülerin yayılma şekillerinde zamanla ne tür değişiklikler olduğunu örnekler vererek açıklayınız.

• Eskiden: Türküler kervanlar, gezgin âşıklar, askerler, göçler ve savaşlarla yayılırdı.
• Günümüzde: Radyo, televizyon, kaset, CD ve özellikle internet sayesinde çok hızlı bir şekilde yayılmaktadır.
• Örnek: Bir zamanlar sadece bir köyde söylenen bir türkü, günümüzde YouTube veya sosyal medya aracılığıyla tüm dünyaya ulaşabilmektedir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 45 Cevapları (MEB Yayınları)

Sıra Sizde

Soru 1: Turnalar türküsünün tabloda verilen ahenk özelliklerini belirleyerek ilgili kavramların karşısına yazınız.

• Nazım birimi: Kavuştaklı bent
• Ölçü: 11’li hece ölçüsü
• Asonans: i ve a ünlüleriyle sağlanmıştır.
• Aliterasyon: k ve t ünsüzleriyle sağlanmıştır.

Kafiye:

• 1. bent “alı” sesleri → zengin kafiye
• 2. bent “ara” sesleri → zengin kafiye
• 3. bent “olur” kelimesi → redif, “aş” sesleri → tam kafiye
• 4.bent “ar” sesleri → tam kafiye

Redif: “ayım” ve “olur” sözcükleri

Kelime ve dize tekrarları:

• “İnme turnam inme”
• “Katar katar olmuş gelir turnalar”
• “Eğrim eğrim ne hoş gelir turnalar”

Bu tekrarlar ve kafiyeler şiir içi ahengi ve ezgiyi güçlendirmiştir.

Dilimizin İncelikleri

Soru 2: Turnalar türküsünün konusundan yola çıkarak türkünün içeriğine uygun kısa bir hikâye yazınız. Hikâyenin başkahramanını ve turnaları betimleyiniz. Betimleme yaparken hangi sözcük türünü sıklıkla kullandığınızı gerekçesiyle açıklayınız.

Cevap – Hikâye:

Turnaların Haberciliği

Hasan, sevdiğinden ayrı düşmüş genç bir delikanlıydı. Gurbet elde günlerini hüzünle geçiriyor, her akşam köyün yamacına çıkarak gökyüzünü seyrediyordu. Bir gün gökyüzünde katar katar turnalar göründü. Kanatları bembeyaz, uçuşları ise hüzünlüydü. Turnaların arasında yaralı bir kuş dikkatini çekti. Hasan, bu manzarayı görünce kendi yüreğini de yaralı hissetti. Turnalara seslenerek “Gidin, sevdiğime selamımı götürün, hasretimi söyleyin” dedi. Turnalar uzaklara doğru süzülürken sanki onun sevgilisine haber taşıyan sessiz haberciler gibiydi.

Betimleme: Turnaları anlatırken özellikle sıfatları (bembeyaz, yaralı, hüzünlü, uzak) sıkça kullandım. Çünkü sıfatlar, varlıkların niteliklerini belirginleştirerek okuyucunun gözünde canlı ve etkileyici bir tablo oluşturur.