11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Ata Yayıncılık 2025-2026 Sayfa 18-27 Cevapları (Tüm Etkinlikler)

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Ata Yayıncılık – Sayfa 18-27

Sayfa 18 Hazırlık Cevapları

Soru: Aşağıdaki metinden hareketle edebî akımın ne anlama geldiğini ifade ediniz.

Edebî akım: Belli bir çağda, ortak bir estetik, düşünce ve sanat amacı etrafında toplanan yazıcı ve şairlerin üslûp, duygu ve fikir bakımlarından birbirlerini az çok andıran eserler vermeleri ile ortaya çıkar. Bunlar iyice kökleşmiş bir edebiyat ve sanat anlayışını yıkacak görüşler ileri sürer ve kendi getirdikleri “idea”ya uygun eserler yazarlar. Çok defa bir edebiyat çığırını açanlar, iki üç büyük sanatçıdan ibarettir. Ancak bunlar, dehâlarının gölgesinde bütün bir edebiyat zümresini toplar ve yaşadıkları çağı temsil etmiş olurlar.

Cevap: Edebî akım, aynı dönemde ortak sanat anlayışıyla eser veren sanatçıların oluşturduğu edebiyat hareketidir. Önce birkaç büyük sanatçı tarafından başlatılır, ardından genişler ve yaşadığı çağı temsil eden güçlü bir anlayışa dönüşür.

Sayfa 24 Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: “Edebiyat Akımı” adlı metinde geçen “Edebî akımların sahip oldukları dünya görüşü, sanat ve güzellik anlayışı, çoğu zaman başlangıçta yazılı bildiri hâlinde değildir.” cümlesindeki altı çizili kelime grubunun anlamını açıklayınız.

Cevap: “Yazılı bildiri hâlinde değildir” ifadesi, edebî akımların başta kurallarının yazılı olmayabileceğini, zamanla şekillenebileceğini anlatır.

Soru 2: Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirtiniz.

Ana düşünce: Edebî akımlar, sanatçıların ortak estetik anlayışla oluşturdukları hareketlerdir.

Yardımcı düşünceler:

Akımlar, belli bir dönemin sosyal ve kültürel yapısıyla ortaya çıkar.
Kesin başlangıç ve bitiş tarihleri yoktur.
Sanatçılar birden fazla akıma bağlı olabilir.

Soru 3: Metindeki anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme yollarını ve işlevlerini yazınız.

Anlatım biçimi: Açıklayıcı ve öğretici.
Düşünceyi geliştirme yolları: Tanımlama (akımların tanımı), örnekleme (romantizm, realizm), karşılaştırma, neden-sonuç.
İşlev: Okuru bilgilendirmek ve konuyu açıklamak.

Soru 4: Metnin dil ve anlatım özellikleri nelerdir?

Cevap: Metin sade, açık ve öğretici bir dille yazılmıştır. Bilimsel bir üslup vardır. Amaç, okuru bilgilendirmektir.

Soru 5: Öğretici metinlerde yazar ile anlatıcı arasında nasıl bir fark vardır?

Cevap: Öğretici metinlerde yazar, gerçek kişidir. Bilgilendirici bir anlatım yapar. Kurgusal metinlerdeki gibi hayali bir anlatıcı yoktur.

Sayfa 25 Metni Anlama ve Çözümleme (Devam)

Soru 6: Metinde yazarın bakış açısını belirleyiniz.

Cevap: Yazar, nesnel ve açıklayıcı bir bakış açısıyla hareket etmiş, akımların özelliklerini tarafsızca aktarmıştır.

Soru 7: Metinden alınan “Edebî akımların başlangıç ve bitiş tarihleri üzerinde kesin olarak konuşmak zor; hatta imkânsızdır.” cümlesini doğruluk açısından değerlendiriniz.

Cevap: Bu ifade doğrudur. Çünkü edebî akımlar, birdenbire başlamaz ya da bitmez; süreç içinde ortaya çıkar ve yerini yeni akımlara bırakır.

Etkinlik

Soru: Edebiyat akımlarının oluşmasında toplumsal değişmeler ve gelişmeler mi, bilimsel ve teknolojik yenilikler mi yoksa bireysel özellikler mi daha etkili olmuştur? Tartışınız.

Cevap: Edebiyat akımlarının oluşmasında en etkili olan unsur toplumsal değişimlerdir. Çünkü sanatçı, toplumdan etkilenir ve eserlerinde bu değişimleri işler. Ancak bilimsel ve teknolojik gelişmeler de akımların ortaya çıkışını desteklemiştir. Bireysel özellikler ise sanatçının üslubunu belirlemiştir.

Sayfa 26 2. Etkinlik Cevapları

Soru: “Edebiyat Akımı” adlı metinden alınan aşağıdaki cümlede düzeltme işaretinin kullanımıyla ilgili kuralları belirtiniz.

Cümle:
“Edebî akımların başlangıç ve bitiş tarihleri üzerinde (gün, ay, yıl belirterek) kesin olarak konuşmak zor; hatta imkânsızdır.”

Cevap:

Düzeltme işareti (^), Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde uzun ve ince okunuşu göstermek için kullanılır: edebî, imkânsız.
Ayrıca eş yazımlı kelimeleri ayırmak için kullanılır: hâl/hâlâ, kar/kâr gibi.

3. Etkinlik

Soru: “Edebiyat Akımı” adlı metinden alınan aşağıdaki cümlelerde kullanılan noktalama işaretlerinin işlevlerini belirtiniz.

Edebî akımlar; edebiyat biliminin alt birimlerini teşkil eden edebiyat teorisi, edebiyat tenkidi ve edebiyat tarihi ile iç içedirler.
Noktalı virgül (;): İçinde virgül bulunan açıklamaları ayırır.
Virgül (,): Sıralama yapar.
“Edebiyat nedir?” sorusu, pek çok alt soruyu beraberinde getirir.
Tırnak işareti (“ ”): Alıntı ve terimlerde kullanılır.
Soru işareti (?): Soru cümlelerinde kullanılır.
Virgül (,): Ögeleri ayırır.
Nitekim edebiyat teorisi ve edebiyat tenkidi, -dünden bugüne- çok büyük ölçüde edebî akımların birikimleri üzerine bina edilmiştir.
Kısa çizgi (- -): Ara sözleri ayırır.
Virgül (,): Akışı düzenler.
Söz konusu akımlar, çoğu zaman güzel sanatların bütün kollarını (mimarî, heykel, resim, musiki vb.) kapsarlar.
Parantez ( ): Açıklama yapar.
Virgül (,): Sıralama yapar.
Kısaltma noktası (.): vb. ifadesinde kısaltmayı gösterir.
Bu tür tavırlar, yukarıda vurgulamaya çalıştığımız, sanat/edebiyatın mahiyetini yeterince dikkate almamanın sonucudur.
Virgül (,): Ara cümleyi ayırır.
Eğik çizgi (/): Birbirine yakın kavramları birlikte göstermek için kullanılır.
Dolayısıyla ileriki bölümlerde akımla ilgili “zaman” sınırlamalarını, adı geçen akımın en yaygın olduğu “dönem” olarak düşünmek gerekir.
Tırnak işareti (“ ”): Terim vurgusu yapar.
Virgül (,): Ögeleri ayırır.

4. Etkinlik

Soru: “Edebiyat Akımı” adlı metinden alınan aşağıdaki paragraflarda günümüz yazım ve noktalama kurallarına uymayan kullanımları belirleyiniz.

Metin parçaları: “Edebî akımları lâyıkıyla anlayabilmek için, oluştukları ortamın siyasî, sosyal ve kültürel zeminini; hayat felsefesini; Tanrı, tabiat ve varlık anlayışlarını bilmek; konuya edebiyat-toplum ilişkisi içinde yaklaşmak gerekir.”
“Unutulmamalıdır ki, her yeni edebî akım, geleneğin yeni değerlerle zenginleştirilmesine hizmet eder.”

Cevap:

“lâyıkıyla, siyasî, hâdiseleri” kelimeleri günümüzde şapkasız yazılır: layıkıyla, siyasi, hadiseleri.
“Unutulmamalıdır ki,” örneğinde “ki”den sonra virgül kullanılmaz.
“...anlayabilmek için, ... gerekir” cümlesinde “için”den sonra virgül gereksizdir.

Sayfa 27 Yazma Çalışmaları

A. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma

Soru 1: Yazacağınız metnin amacını, hedef kitlesini ve türünü belirleyiniz.

Amaç: Edebiyatın topluma etkisini açıklamak.
Hedef kitle: Öğrenciler ve edebiyatla ilgilenen okuyucular.
Tür: Öğretici deneme.

Soru 2: Yazacağınız metinde kullanacağınız düşünce, bilgi ve olayları belirleyiniz.

Düşünce: Edebiyat, toplumu yansıtır ve toplumu etkiler.
Bilgi: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar toplumsal değişimlerin edebiyata yansıması.
Olay: Şair Evlenmesi’nde görücü usulü evlilik eleştirisi, Namık Kemal’in hürriyet anlayışı, Mehmet Akif’in toplumsal sorunlara yaklaşımı.

B. Uygulama

Soru: Okuduğunuz metinlerden hareketle “edebiyat ve toplum ilişkisi” üzerine bir yazı yazınız.

Cevap (Özgün Yazı): Edebiyat ve toplum birbirinden ayrılmaz iki unsurdur. Toplum değiştikçe edebiyatın konusu, dili ve bakışı da değişir. Tanzimat Dönemi’nde “yeni insan” ve “yeni toplum” fikri öne çıkmış; Cumhuriyet’te eğitim, dil ve şehirleşme temaları işlenmiştir. Eserler, toplumu yansıtan bir ayna olduğu kadar, topluma yön veren bir rehberdir. Bu nedenle edebiyatı anlamak, toplumun geçmişini ve geleceğini anlamaktır.

Sözlü İletişim Çalışmaları

Soru: İncelediğiniz metinlerde geçen şu kelimelerin doğru telaffuzunu çalışınız: inşa, dâhil, sanatkâr, tenkidi, hadise, mimari, layıkıyla, perspektif, mizaç, klasik.