10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 197-205 Cevapları Meb Yayınları

2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 197 Cevapları

Bu bölümde öğrenme çıktılarının ölçülmesine yönelik 14 soru bulunmaktadır.

Soru 1 - Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna dair tartışmaların nedenleri arasında değildir?
(Birden fazla seçebilirsiniz.)

Cevap: Doğru işaretleme: A — C — D — E

Bu seçenekler tartışmaların ortaya çıkmasında etkilidir:

• A) Kuruluş süreciyle ilgili yeterli bilgi olmaması
• C) Kaynakların beylik kurulduktan çok sonra yazılması
• D) Konuyla ilgili çok sayıda tarihçinin farklı türlerde eser yazması
• E) Menkıbelerin tarihsel kaynak gibi kullanılması

Bu durumlar, tarihçilerin farklı yorum yapmasına ve tartışmaların büyümesine yol açmıştır.

❌ Tartışma nedeni olmayan

• B) Osmanlı Devleti’nin bir uc beyliği olarak ortaya çıkması
• Ç) Osman Bey’in devleti kurarken Müslüman olmadığının iddia edilmesi

Bu durum tartışmayı başlatan bir sebep değildir, sadece tarihin doğal bir sonucudur.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 198-199-200 Cevapları

Soru 2 - Gibbons’ın iddiaları ve Kaynak A-B’ye ilişkin görüşlerinizi yazınız.

Katıldığım görüşler

Köprülü ve Kaynak B’de verilen görüşlere katılıyorum.
Çünkü;

• Osmanlı kronikleri yalnızca menkıbe değildir, tarihî bilgiler de içerir.
• Bursa kitabesi ve diğer belgeler, Osmanlıların Müslüman kimliğini açıkça gösterir.
• Osman Bey’in Müslüman olmadığı iddiası, bilgi ve belgeyle desteklenmemektedir.

❌ Katılmadığım görüşler

Gibbons’ın iddialarına katılmıyorum.

• Kuruluş kaynaklarını tamamen güvenilmez sayması genelleyici bir yaklaşımdır.
• Osman Bey’in Müslüman olmadığı iddiası, rivayetlere dayanır, tarihî kanıtı yoktur.

Soru 3 - Olayların Osmanlı’nın genişlemesine benzer ve farklı etkilerini T-cetveliyle karşılaştırınız.

Osmanlı Devleti’nin Genişlemesi

Soru 4 Harita ve kaynaklardan hareketle hangi yargılara ulaşılabilir?
(Birden fazla işaretlenir.)

Doğru seçenekler: A — C — D — E

A) Anadolu’nun tamamına hâkimiyet sağlanmamıştır.
C) Yıldırım Bayezid Dönemi’nde Balkanlarda yeni topraklar fethedilmiştir.
D) Rumeli’deki fetihler, Doğu Roma’nın Avrupa ile kara bağlantısını kesmiştir.
E) Ankara Savaşı, İstanbul’un fethini geciktirmiştir.

❌ Yanlış olanlar

B) Yunanistan’ın tamamı bu süreçte fethedilmemiştir.
Ç) Osmanlıların Rumeli’ye geçişinden sonra Avrupa devletleri savunmaya çekilmiştir.
F) XV. yüzyıl ortalarında Anadolu’nun tamamı Osmanlı’ya geçmemiştir.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 201-202 Cevapları

5. Soru: Verilen kaynaklarda Osmanlı Devleti’nde ordu, hukuk ve toprak sistemlerinin birbiriyle ilişkilerini ortaya koyan hangi kanıtlar sunulmuştur? Gerekçeleriyle açıklayınız.

Cevap (kısa): Kaynaklarda tımar ve devşirme sistemlerinin, hem askerî hem idari görev gördüğü ve şer’î–örfî hukukla uyum içinde yürütüldüğü anlatılmıştır.

Ayrıntılı açıklama:

• Devşirme sistemi: Devlete bağlı asker ve yönetici yetiştirir → merkezî otorite güçlenir.
• Tımar sistemi: Devlete ait toprak gelirleri asker ve görevlilere verilir → hem tarım hem ordu desteklenir.
• Bu sistemler hukuk kurallarıyla düzenlenir (şer’î + örfî).

Böylece ordu, hukuk ve toprak düzeninin birbirini tamamladığı kanıtlanmıştır.

6. Soru: Osmanlı Devleti’nin merkezî yapısının güçlendirilmesinde
I. tımar
II. devşirme
III. veraset
sistemlerinden hangileri etkili olmuştur?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III

Cevap: ✔ C) I ve II

Neden?

• Tımar → taşrada devlet otoritesini güçlendirir.
• Devşirme → merkez için sadık yönetici ve asker yetiştirir.
• Veraset ise taht kavgalarına yol açtığı için merkezi güçlendirmez.

7. Soru: Osmanlı Devleti’nin ordu, hukuk ve toprak sistemleriyle ilgili üçer özellik yazınız.

Ordu sistemi

• Kapıkulu ve tımarli sipahilerden oluşur.
• Doğrudan padişaha bağlıdır.
• Tımar gelirleriyle ordu sürekli hazır tutulur.

Hukuk sistemi

• Şer’î hukuk (dinî kurallar) uygulanır.
• Örfî hukuk (padişah kanunları) ile desteklenir.
• Kadı ve kazaskerler adalet düzenini yürütür.

Toprak sistemi

• Toprak devlete aittir (miri arazi).
• Gelirler, hizmet karşılığı tımar sahiplerine verilir.
• Hem tarımsal düzeni hem asker yetiştirilmesini sağlar.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 203-204 Cevapları

8. Soru: Osmanlı Devleti’nin uyguladığı iskân ve istimalet politikalarıyla ilgili kaynaklardaki farklı bakış açılarının nedenlerine dair aşağıdaki sorulardan hangilerini seçerdiniz? Neden?

• Ön yargı içermekte midir?
• Eser ne zaman yazılmıştır?
• Belgelere dayandırılmış mıdır?
• Yorumlara yer verilmiş midir?

Cevap (kısa): “Eser ne zaman yazılmıştır?” ve “Belgelere dayandırılmış mıdır?” sorularını seçerdim.

Açıklama: Yazarların yaşadığı dönem, kullandıkları kaynaklar ve belge türleri, olayları yorumlama biçimini değiştirmiştir. Bu yüzden farklı değerlendirmeler ortaya çıkmıştır.

9. Soru: Bu kaynaklarda iskân ve istimalet politikalarıyla ilgili hangi benzer ve farklı bilgilere yer verilmiştir? Açıklayınız.

Cevap (kısa): Benzer bilgi: Osmanlı, Balkanlarda düzen ve güvenliği sağlamıştır.
Farklı bilgi: Nüfus hareketlerinin sonuçları farklı anlatılmıştır.

Açıklama: Bazı kaynaklara göre Osmanlı, bölgeyi güçlendirmiş ve halkı korumuştur.
Bazı kaynaklar ise göçler, nüfus azalması ve ekonomik sıkıntılardan söz eder.

10. Soru: Osmanlı Devleti iskân ve istimalet politikası uygulamakla neyi amaçlamış olabilir? Açıklayınız.

Cevap (kısa): Amaç, fethedilen bölgelerde kalıcı hâkimiyet kurmaktır.

Açıklama: Bu politikalarla;

• Halkın devlete bağlılığı artırılmış,
• İsyanlar azaltılmış,
• Üretim ve güvenlik korunmuş,
• Toplumsal barış sağlanmıştır.

11. Soru: Tablolardaki özellikler ile isimleri eşleştiriniz.

✔ Doğru eşleştirme:

A — Şeyh Edebali
B — Külliye
C — Davud-i Kayseri
Ç — İznik Medresesi
D — Bursa

12. Soru: Osmanlı Devleti’nin ilim ve irfan geleneği hem ilk Türk-İslam devletlerinden hem tasavvuf geleneğinden etkilenmiştir.
Aşağıdaki durumlardan hangisi bu etkinin göstergesidir?

A) Osmanlı medreselerinin Selçuklu medreselerinden esinlenerek kurulması
B) Dinî ilimlerin öğretilmesi
C) Tasavvufun halk hayatına etkisi
D) Doğu Roma eğitim sisteminden etkilenmesi
E) Edirne medreselerinin öncelikli olması

Cevap: A

13. Soru: “Kuruluş Dönemi Osmanlı Devleti’nin ilim ve irfan geleneğinin oluşumunda şehir, kurum ve şahsiyetler etkin rol oynamıştır.”
Bu ifadenin dayanakları neler olabilir?

Cevap (kısa): Şehirler, kurumlar ve büyük âlimler ilim hayatını geliştirmiştir.

Açıklama:

• Bursa ve İznik gibi şehirler ilim merkezleri olmuştur.
• Medreseler, tekkeler ve külliyeler eğitim ve kültürü yaymıştır.
• Şeyh Edebali, Davud-i Kayseri gibi âlimler, ahlaki ve bilimsel rehberlik yapmıştır.

10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 205 Cevapları

Soru 14 - Metin ve görselden yararlanarak soruları cevaplayınız.

a) Saatli Medrese’deki eğitim hayatına dair hangi çıkarımlarda bulunabilirsiniz? Açıklayınız.

Kısa cevap: Saatli Medrese’de düzenli, planlı ve disiplinli bir eğitim verildiği anlaşılmaktadır.

Açıklama: – Yazlık ve kışlık dersliklerin ayrı olması, yıl boyunca kesintisiz eğitim yapıldığını gösterir.
– Öğrenci hücreleri (odalar) öğrencilerin medresede kalarak eğitim gördüğünü gösterir.
– İç avlu ve revaklı alanlar, ders aralarında dinlenme ve sohbet ortamı sağlandığını gösterir.
– Küçük ama işlevsel yapı, eğitimin hem teorik hem pratik yönüne önem verildiğini ortaya koyar.

b) Üç Şerefeli Cami ve Külliyesi’nin küçük bir yapı olarak tanımlanmasının nedenleri neler olabilir? Açıklayınız.

Kısa cevap: Külliyenin işlevine uygun, sade ve sınırlı alanda planlandığı için küçük sayılmış olabilir.

Açıklama:
– Devlet merkezli büyük külliyeler gibi çok sayıda yapı içermemektedir.
– Bölgenin ihtiyacına göre planlandığı için fazla genişletilmemiştir.
– Caminin yanında sadece medrese, şadırvan, sebil gibi temel yapılar bulunur.
– Abartılı değil, daha mütevazı ve fonksiyonel bir anlayışla yapılmıştır.