10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 74-78 Cevapları Meb Yayınları

Varlık Felsefesinin Temel Problemlerinden Doğan Felsefi Akımlar (Sayfa 74–77 Cevapları)

1. Platon ile Hegel’in idealizm anlayışları hangi bakımlardan birbirinden ayrılır?

Kısa Cevap: Platon, değişmeyen “idealar dünyasını” gerçek kabul ederken; Hegel, “tin”in sürekli değişim ve gelişim içinde olduğunu savunur.

Ayrıntılı Açıklama: Platon’a göre gerçek dünya, duyularla algılanamayan ezelî ve mükemmel idealar dünyasıdır. Hegel ise gerçekliği, sürekli gelişen tin (zihin, bilinç) kavramı ile açıklar. Platon’un idealizmi değişmez; Hegel’in idealizmi ise sürekli dönüşen bir yapıya sahiptir.

2. Thomas Hobbes’un görünmeyen varlıkları da madde olarak kabul etmesinin nedeni ne olabilir?

Kısa Cevap: Hobbes, her şeyin madde ve hareketten oluştuğunu düşündüğü için görünmeyen varlıkları bile maddi saymıştır.

Ayrıntılı Açıklama: Hobbes’a göre var olan her şey bir cismin biçimidir ve yer kaplar. Bu yüzden görünmeyen şeyler (örneğin hava, ışık, ruh) de bir tür maddedir. Bu yaklaşım, onun mekanik materyalizm görüşünün temelini oluşturur.

3. Karl Marx’ın varlık anlayışının “diyalektik materyalizm” olarak adlandırılmasının nedeni nedir?

Kısa Cevap: Çünkü Marx, maddenin karşıtlıklar ve çelişkiler aracılığıyla sürekli değiştiğini savunur.

Ayrıntılı Açıklama: Marx’a göre madde, durağan değildir; tez–antitez–sentez süreciyle gelişir. Her toplumsal yapı, bir çelişki doğurur ve bu çelişki sonunda yeni bir yapı ortaya çıkar. Bu nedenle onun anlayışı “diyalektik materyalizm” olarak adlandırılmıştır.

4. Jean Paul Sartre’ın “İnsan kendisini ne yaparsa odur.” sözünden ne anlıyorsunuz?

Kısa Cevap: İnsan, özünü özgür iradesiyle oluşturur.

Ayrıntılı Açıklama: Sartre’a göre insan doğuştan hazır bir özle dünyaya gelmez; özünü yaptığı seçimlerle yaratır. Her eylem, insanın kim olduğunu belirler. Bu nedenle insan özgürdür ama aynı zamanda sorumludur. Ne yaparsa, kendisini o hâle getirir.

5. Edmund Husserl’e göre özün bilgisine ulaşmanın yolu nedir?

Kısa Cevap: Öz bilgisine, ön yargılardan arınarak ve fenomenleri paranteze alarak ulaşılır.

Ayrıntılı Açıklama: Husserl, insanın bilincindeki deneyimlere odaklanarak varlığın özünü kavramayı amaçlar. Duygular, inançlar ve önyargılar “paranteze alınarak” yalnızca nesnenin değişmeyen yönü yani özü ortaya çıkarılır. Bu yönteme fenomenolojik indirgeme denir.

6. Alfred North Whitehead’in “olay” anlayışını yaşadığınız “an”a uyarlayarak açıklayınız.

Kısa Cevap: Her an bir olaydır ve bir daha aynı şekilde yaşanmaz.

Ayrıntılı Açıklama: Whitehead’e göre evrendeki her şey olaylardan oluşur. Şu anda bu cevabı yazmak bir “olay”dır; bir daha aynı şekilde tekrarlanmaz. Ancak bu olay, geçmiş olayların sonucu ve gelecek olayların da nedenidir. Bu yüzden evren sürekli bir oluş hâlindedir.

7. Descartes’ın düalist varlık anlayışının güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?

Güçlü yönü: İnsanı hem ruhsal hem bedensel yönleriyle açıklaması.
Zayıf yönü: Ruh ve bedenin nasıl etkileştiğini tam açıklayamaması.

Ayrıntılı Açıklama: Descartes, insanı iki ayrı tözden —ruh (düşünen) ve madde (yer kaplayan)— oluşmuş olarak görür. Ancak bu iki tözün birbirine nasıl etki ettiği tam açıklanamadığı için, bu anlayışın zayıf yönü kalmıştır.

Grup Tartışması Sonucu:

Benzer Yönler:

• Tüm felsefi akımlar “Varlık nedir?” sorusuna cevap arar.
• Hepsi gerçeği farklı temeller üzerinden açıklar: akıl, madde, bilinç, değişim veya özgürlük.

Farklı Yönler:

• Nihilizm: Varlığı reddeder.
• Realizm: Varlığın dış dünyada bağımsız olarak bulunduğunu savunur.
• İdealizm: Gerçekliği zihinsel yapıda görür.
• Materyalizm: Gerçek olanın madde olduğunu ileri sürer.
• Düalizm: Ruh ve maddeyi birlikte temele alır.
• Fenomenoloji: Bilinç ve öz arasındaki ilişkiye yönelir.
• Varoluşçuluk: İnsan özgürlüğü ve sorumluluğunu merkeze alır.
• Oluş Felsefesi: Değişimi ve hareketi varlığın özü kabul eder.

10. Sınıf Felsefe – Sayfa 78 Anlam Çözümleme Tablosu (Nihilizm–Realizm–İdealizm–Materyalizm–Düalizm–Oluş–Fenomenoloji–Varoluşçuluk)

Not: “Herakleitos” temsilci satırında Oluş Felsefesi sütununa yazılmalıdır (bazı baskılarda yanlışlıkla argüman satırına düşebiliyor).

Kısa Özet

• Realizm dış gerçekliği zihinden bağımsız görür (✔ “Gerçek zihinden bağımsızdır.”).
• İdealizm “idea/tin” kavramıyla çalışır ve “varlık akılla kavranır” vurgusu yapar.
• Materyalizm için temel kavram madde ve ana iddia “gerçek olan maddedir.”
• Düalizm: zihin–beden iki töz.
• Oluş: değişim esastır (Herakleitos–Whitehead).
• Fenomenoloji: fenomenlerden öze (Husserl).
• Varoluşçuluk: öz önceden değil, insanın özgür eylemleriyle kurulur (Sartre).
• Nihilizm: “varlık var mı?” tartışmasını reddediş/kuşku üzerinden açar; sorun satırında işaretlenir.