10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 23-27 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 23 Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)

Birlikte Öğrenelim – Düşün/Eşleş/Paylaş

Soru: Koşuğun ahenk unsurları nelerdir?
Cevap: Koşukta ahenk; ölçü, uyak, redif, ses tekrarları (aliterasyon ve asonans) ve ezgi unsurlarıyla sağlanmıştır.

Soru: Koşuğun söylenme amacı ne olabilir?
Cevap: Koşuğun amacı, doğayı, göçebe yaşamı ve toplum hayatındaki olayları dile getirmek, aynı zamanda insanın duygularını ezgili bir söyleyişle aktarmaktır.

Soru: Koşuğun iletileri nelerdir?
Cevap: Koşuk, insana şu mesajları vermektedir: İnsan tabiatla iç içedir, doğa olayları günlük yaşamı doğrudan etkiler, hayvancılık ve göçebe yaşam kültürü toplumsal hayatın merkezindedir.

Sıra Sizde – Reşide Hatice Hanım Vakfı

1. Soru: Reşide Hatice Hanım’ın karakteriyle ilgili çıkarımlarınızı paylaşınız.
Cevap: Reşide Hatice Hanım, merhametli, duyarlı, yardımsever ve sorumluluk bilinci yüksek bir kişidir. Toplumun ve hayvanların ihtiyaçlarını görüp çözüm üretecek kadar vicdanlıdır.

2. Soru:
a) Toplumda hangi sorunlara çözüm üretmek veya hangi alanlarda farkındalık yaratmak amacıyla bir vakıf kurmayı düşünürdünüz?
Cevap: Ben bir vakıf kursaydım, eğitimde fırsat eşitliği, sokak hayvanlarının korunması ve çevre bilincinin geliştirilmesi alanlarında projeler üretirdim.

b) Kuracağınız vakıf bünyesinde ne tür projeler üretmek isterdiniz?

• Maddi durumu yetersiz öğrencilere burs ve kitap desteği,
• Sokak hayvanları için modern barınaklar ve ücretsiz sağlık hizmetleri,
• Çevreyi korumak için ağaçlandırma, sıfır atık ve geri dönüşüm kampanyaları düzenlerdim.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 24 Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)

1. Soru - Sayfa 17-18’de okuduğunuz koşukla aşağıdaki şiiri, tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırarak bu şiirlerin benzer ve farklı yönlerini tespit ediniz. Bu tespitleri yaparken nasıl bir yol izlediğinizi gerekçeleriyle açıklayınız.

Karşılaştırma yapılırken içerik, dönem, üslup ve şiirlerin verdiği mesajlar dikkate alınmıştır.

2. Soru - Şimdiye kadar edindiğiniz bilgilerden ve yukarıdaki tabloda yaptığınız tespitlerden hareketle sözlü gelenekle ilgili genellemeleri yazınız. Yazdığınız genellemeleri arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Sözlü gelenek ürünleri, halkın günlük hayatını ve doğa gözlemlerini konu edinir.
• Şiirlerde sade bir dil, ezgi ve ritim ön plandadır.
• Toplumun ortak değerleri, inançları ve yaşam tarzı bu şiirlere yansımıştır.
• Kuşaktan kuşağa aktarılırken ezgiyle söylenmesi, onları halk arasında yaygınlaştırmıştır.
• Sözlü geleneğin temel amacı, hem eğlendirmek hem de kültürel değerleri yaşatmak olmuştur.

3. Soru - Koşuğun ve Lisan adlı şiirin içeriğini nasıl bir görselle yansıtmak isterdiniz? Gerekçelendirerek açıklayınız.

• Koşuk için: Dağlar, göçebe çadırları, sürüler, çiçek açmış yaylalar gibi doğal manzaraların olduğu bir görsel seçerdim. Çünkü koşuk, doğa olaylarını ve göçebe yaşamı canlı bir şekilde betimler.
• Lisan için: Türk bayrağı, eski yazıtlar, kitaplar ve kalem görselleri tercih ederdim. Çünkü şiir, Türk dilinin korunması ve geliştirilmesi gerektiğini anlatmaktadır.

Bu görseller, şiirlerin ana temasını okuyucuya daha güçlü ve anlaşılır bir şekilde aktarır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 25 Cevapları (MEB 2025-2026)

Sıra Sizde

Soru: Aşağıda verilen şiirleri içerik, şekil, ahenk, dil ve üslup özellikleri bakımından inceleyerek Türk şiirinin değişim ve dönüşümüyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.

Anonim Koşuk – Günümüz Türkçesiyle

• İçerik: Doğa ve avcılık tasvirleri ön plandadır.
• Şekil: Dörtlüklerle söylenmiştir.
• Ahenk: Uyak ve rediflerle sağlanır.
• Dil: Eski Türkçe kelimeler barındırır, sade bir dildir.
• Üslup: Doğrudan, samimi ve halkın anlayacağı bir söyleyiş kullanılmıştır.

Dadaloğlu

• İçerik: Yiğitlik, kahramanlık, doğa ve mücadele temaları vardır.
• Şekil: Halk şiiri geleneğine uygun dörtlükler.
• Ahenk: Hece ölçüsü, uyak ve tekrarlarla sağlanır.
• Dil: Halkın konuştuğu dil sade bir şekilde kullanılmıştır.
• Üslup: Coşkulu, yiğitçe ve heyecan verici bir üslup vardır.

Aşık Veysel – Dostlar Beni Hatırlasın

• İçerik: İnsan, doğa ve toplumsal değerler anlatılır.
• Şekil: Dörtlük nazım birimi kullanılır.
• Ahenk: Hece ölçüsü, uyak ve rediflerle sağlanmıştır.
• Dil: Sade, anlaşılır ve içten bir halk dili vardır.
• Üslup: Duygusal, öğüt verici ve içten bir söyleyiş hâkimdir.

Şeyh Galib

• İçerik: Soyut kavramlar, güzellik ve sanatlı söyleyiş ön plandadır.
• Şekil: Beyitlerle yazılmıştır.
• Ahenk: Aruz ölçüsüyle, redif ve kafiye düzeni vardır.
• Dil: Ağır ve sanatlı; Arapça-Farsça tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır.
• Üslup: Süslü, sanatlı ve gösterişli bir üslup tercih edilmiştir.

Cahit Sıtkı Tarancı – Bahar Geliyor

• İçerik: Doğanın canlanışı, baharın gelişi ve insanda uyandırdığı umutlar.
• Şekil: Serbest ölçüyle yazılmıştır.
• Ahenk: Ses tekrarları ve doğal ritim ile sağlanmıştır.
• Dil: Günümüz Türkçesiyle yalın ve anlaşılır bir dil.
• Üslup: Duygusal, bireysel ve modern bir üslup.

Değerlendirme – Türk Şiirinde Değişim

Türk şiiri tarih boyunca sürekli bir değişim geçirmiştir. İlk dönemlerde doğa ve günlük yaşam temaları sade bir dille anlatılırken, Divan edebiyatında sanatlı, ağır ve süslü bir üslup hâkim olmuştur. Halk edebiyatı ise her zaman sade ve içten söyleyişini korumuştur. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise şiir yeniden yalınlaşmış, bireysel duygular, toplumsal sorunlar ve doğa betimlemeleri modern bir anlayışla işlenmiştir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 26 Cevapları (MEB 2025-2026)

Birlikte Öğrenelim

1. İstasyon: İçerik

Koşukta insan ve doğa sevgisi nasıl ele alınmıştır?
Cevap: Doğa, insan hayatının merkezine konmuş, insanın tabiatla bütünleşik yaşadığı bir düzen anlatılmıştır.

Koşuğun konusu duygu dünyanızda nasıl bir etki bıraktı?
Cevap: Doğa tasvirleri huzur ve dinginlik verirken, aynı zamanda hayata bağlılık duygusunu güçlendirmiştir.

Koşuğun içeriğini yansıttığını düşündüğünüz kelimeler nelerdir?
Cevap: Bulut, rüzgâr, yağmur, dağ, yılkı, göl gibi kelimeler şiirin tabiat merkezli içeriğini doğrudan yansıtır.

2. İstasyon: Şekil

Koşuğun şekil özellikleri nelerdir?
Cevap: Dörtlüklerden oluşmuş, hece ölçüsüyle söylenmiş, halk şiiri geleneğini yansıtır.

Koşuğun sözlü edebiyat geleneğine ait olduğunu hangi gerekçelere dayandırabilirsiniz?
Cevap: Ezgili söylenmesi, halk arasında kuşaktan kuşağa aktarılması ve doğaya dayalı içerik barındırması sözlü geleneğin göstergesidir.

Koşukta kullanılan şekil unsurlarının şiire katkıları neler olabilir?
Cevap: Dörtlük yapısı şiirin hafızada kolay kalmasını sağlamış, ölçü ve uyak ise ezgisel ahenk oluşturmuştur.

3. İstasyon: Dil ve Üslup

Söyleyicinin dil ve üslup seçiminde hangi unsurlar etkili olmuş olabilir?
Cevap: Halkın günlük yaşamı, doğayla kurduğu sıkı bağ ve göçebe hayat tarzı dilin sade olmasına neden olmuştur.

Bu koşuğu siz söyleseydiniz dil ve üslupta ne gibi değişiklikler yapardınız?
Cevap: Günümüz Türkçesine uyarlardım, fakat ezgiyi ve ahengi bozmadan söyleyişe sadık kalırdım.

Koşukta kullanılan dil ve üslubun söyleyiciyle okuyucu arasında kurduğu bağ hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Samimi ve doğrudan bir üslup sayesinde okuyucu şiirde anlatılan doğayı ve duyguları kendisine çok yakın hisseder.

4. İstasyon: Ahenk

Okuduğunuz koşuğun akılda kalıcılığı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Uyak ve redifler sayesinde koşuk kolayca hatırlanır ve sözlü gelenekte uzun süre yaşar.

Koşuktaki hangi ahenk unsurlarının koşuğun ritmine daha fazla katkı sağladığını düşünüyorsunuz?
Cevap: Özellikle ses tekrarları ve ölçü, şiirin ritmini güçlendirmiştir.

Ahenk unsurlarını kullanarak şiirin bir bölümünü yeniden yazınız.
Cevap:
“Yağmur düştü toprağa,
Yeşerdi dağ, ova, bağ,
Doğanın sesiyle çağ,
Halkla bütünleşti dağ.”

Grup Çalışması

Koşuğun yapı özellikleriyle söylendiği dönem arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Yapı unsurları göçebe yaşamın sadeliğini yansıtır. Dörtlük düzeni ve sade dil, halkın yaşam biçimine uygundur.

Şiirden koşuğun söylendiği dönemin toplum özellikleriyle ilgili ne gibi çıkarımlara ulaşabilirsiniz?
Cevap: Türkler doğayla uyumlu yaşamış, hayvancılıkla uğraşmış ve toplumsal hayatını doğa olaylarına göre şekillendirmiştir.

Yapı unsurlarının, dil ve anlatım özelliklerinin dönemi ve toplumla ilişkisine yönelik görüşleriniz nelerdir?
Cevap: Sözlü edebiyat ürünleri, hem toplumsal değerleri hem de günlük yaşamı doğrudan yansıttığı için, toplumun aynası niteliğindedir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 27 Cevapları (MEB 2025-2026)

Karşılaştıralım

Soru: Okuduğunuz koşuğu, aşağıda verilen koşma ile içerik ve yapı özellikleri açısından karşılaştırarak balık kılçığı diyagramında gösteriniz.

Koşuk Özellikleri

• Kafiye ve Redif: Doğa tasvirlerinde ses tekrarları ve redifler kullanılmıştır.
• Ölçü: Hece ölçüsüyle söylenmiştir.
• Nazım Birimi: Dörtlük.
• İçerik: Doğa olayları, mevsimler, göçebe yaşam ve hayvancılık üzerine kuruludur.

Koşma Özellikleri (Köroğlu – Mert Dayanır)

• Kafiye ve Redif: “Gümrülenir” kelimesi redif olarak tekrar edilir, dizelerde tam ve yarım uyaklar vardır.
• Ölçü: 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Nazım Birimi: Dörtlük.
• İçerik: Yiğitlik, kahramanlık, savaş ve mertlik ana temalardır.

Karşılaştırmalı Değerlendirme

• Her iki tür de dörtlük nazım birimiyle yazılmıştır.
• İkisinde de hece ölçüsü kullanılmış, ahenk uyak ve rediflerle sağlanmıştır.
• Koşuk, doğayı ve göçebe yaşamı işlerken; Koşma, kahramanlık ve mücadeleye odaklanır.
• Her iki şiir türü de Türk halk edebiyatının sözlü gelenekle gelişmiş ürünlerindendir.

Balık Kılçığı Diyagramı (Özet Bilgiler)

• Kafiye – Redif: Koşukta doğa betimlemeleri, koşmada yiğitlik ifadeleri.

• Ölçü: Hece ölçüsü.

• Nazım Birimi: Dörtlük.

• İçerik: Koşuk → doğa ve toplumsal yaşam, Koşma → kahramanlık ve yiğitlik.