10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 150-153 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı — Sayfa 150 Cevaplar

2. Tema Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları

1) Divan şiirinde kullanılan mazmunların günümüz şiirini etkilediği söylenebilir mi? Gerekçeleriyle açıklayınız.

Divan şiirindeki mazmunların günümüz şiirine etkisi vardır. Çünkü hem divan şairleri hem de günümüz şairleri şiirde anlamı derinleştirmek ve çağrışım gücünü artırmak için imgesel bir dil kullanırlar. Dolayısıyla mazmun geleneği, modern şiirde farklı biçimlerde de olsa etkisini sürdürmektedir.

2) Divan şiirindeki mazmun kullanımıyla çağdaş şiirde kullanılan sembol ve metaforların şiirdeki işlevini karşılaştırınız.

Divan şiirinde mazmunlar, yüzyıllar boyunca kabul edilmiş ortak imgelerden oluştuğu için okuyucu anlamı kültürel birikimi sayesinde hemen kavrayabilir.
Çağdaş şiirde ise sembol ve metaforlar şaire özgüdür, okuyucudan yorumlama ve yeni anlam üretme çabası bekler.
Bu nedenle divan şiiri geleneğe dayalı ortak anlam, çağdaş şiir ise bireysel anlam üzerine kuruludur.

3) Bu metinden hareketle şiir ve şairlerle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

Doğru cevap: B)
Şairler, şiirlerinde az sözle çok şey anlatmak için mazmunlara yer vermiştir.

Metinde mazmunun en önemli işlevinin bu olduğu açıkça belirtilmiştir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı — Sayfa 151 Cevaplar

4. Aşağıda bir gazelin beyitleri karışık olarak verilmiştir.

a) Bu beyitlerle gazel yazma kurallarına uygun bir gazel oluşturmak için ............ numaralı beyti, gazelin ilk beyti yaparım. Çünkü

Cevap: Gazel oluştururken IV numaralı beyti ilk beyit yaparım.
Çünkü gazelin ilk beyiti matla adını alır ve matla beyitinde her iki mısra aynı kafiyeyle biter. IV. beyitte bu kurala uygun olarak mısralar muhal – fal kafiyesiyle uyuşmaktadır.

b) Yukarıdaki beyitlerle gazel yazma kurallarına uygun bir gazel oluşturmak için ............ numaralı beyti, gazelin son beyti yaparım. Çünkü

Cevap: Son beyit olarak II numaralı beyti seçerim.
Çünkü gazelin son beyti maktadır ve maktada şair mahlasını kullanır. Bu beyitte “Şeyhî” mahlasının geçmesi, geleneğe uygun olarak onun makta olmasını sağlar.

5. Bu parçada, klasik Türk edebiyatı ile Türk musikisi arasındaki ilişki nasıl ifade edilmiştir?

Doğru cevap: E)
Edebiyat ve müzik arasındaki uyum sanat eserlerine yansımıştır.

Gerekçe: Parçada Türk mûsikîsi ile klasik Türk edebiyatının birlikte ürün ortaya koyduğu, şair ve bestekârların ortak çalışmaları ile değerli eserler oluşturduğu belirtilmiştir. Bu da iki sanatın birbirini destekleyerek yansıdığı anlamına gelir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı — Sayfa 152 Cevaplar

6) Aynı konunun farklı şekillerde ele alınmasının sebepleri neler olabilir? Verilen metin ve videodan örnekler vererek açıklayınız.

Cevap: Aynı konu, anlatılmak istenen mesajın niteliğine ve kullanılan türe göre farklı biçimlerde işlenebilir.
Mohaç Türküsü şiirinde, Mohaç Zaferi duygulara hitap eden bir bakış açısıyla anlatılmıştır. Kahramanlık, cesaret ve vatan uğruna fedakârlık gibi milli duygular öne çıkar.
Videoda ise aynı olay belgesel formatında, tarihî kanıtlar ve görsel anlatımla desteklenerek aktarılmıştır. Amaç, izleyiciyi bilgilendirmek ve o dönemin gerçeğini göstermek olmuştur.
Bu durum, bir olayın hem bilgi verici hem de duygu yüklü biçimlerde anlatılabileceğini göstermektedir.

7) Dinlediğiniz/izlediğiniz belgesel, şiir türünde ifade edilseydi belgeselde ne gibi değişiklikler olurdu? Gerekçeleriyle söyleyiniz.

Cevap: Belgesel şiir türünde ifade edilseydi, anlatımda tarihî bilgilerden çok coşku, heyecan ve milli duygular ön planda olurdu.
Gerçekçi görüntüler yerine hayal gücünü canlandıran imgeler ve semboller kullanılırdı.
Olaylar kronolojik sırayla değil, kahramanlık duygusunun doruk noktalarını vurgulayacak şekilde işlenirdi.
Dolayısıyla belgesel, bir savaşın tarihî yönünü anlatmak yerine askerlerin cesaretini ve zafer ruhunu hissettiren edebî bir esere dönüşürdü.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı — Sayfa 153 Cevaplar

Aşağıdaki maddeler, metinde savunulan
“Divan şiiri ile halk şiiri birbirinden etkilenmiştir.”
görüşü açısından değerlendirilmiştir:

Yukarıdaki metinden yararlanarak infografikte verilen bilgilerin metinde ileri sürülen düşünceyi destekleyip desteklemediğini kontrol ediniz. Destekliyorsa onaylama işareti (✔) ile işaretleyiniz, desteklemiyorsa bunun gerekçesini ilgili boşluğa yazınız.

1. Nedîm Divânı’nda gazel, kaside, şarkı gibi divan şiiri nazım biçimlerinin yanı sıra iki koşma yer alır.

Destekler.
Gerekçe: Koşma, halk şiirine ait bir türdür. Bir divan şairi olan Nedim’in divanında yer alması, iki geleneğin iç içe geçtiğini gösterir.

2. Milli Kütüphanede yer alan bir cönkte Erzurumlu Emrah’a ait 14 gazel, 26 koşma, 2 musammat şiir bulunur.

Destekler.
Gerekçe: Erzurumlu Emrah halk şairidir ancak gazel yazması ve bunların cönklere girmesi, halk şiiri ile divan şiirinin karşılıklı etkileşimini kanıtlar.

3. Bâkî Divânı’nda yer alan şiirlerin tamamı aruz ölçüsüyle kaleme alınmıştır.

Desteklemez.
Gerekçe: Bâkî yalnızca divan şiiri ölçüsünü kullanmış, halk şiirinin hece ölçüsünden etkilenmemiştir. Dolayısıyla iki gelenek arasında bir yakınlaşma göstermez.

4. Hikemî tarzın öncüsü Nâbî’nin divanında 888 gazel, 29 kasidenin yanı sıra kıta, rubai gibi divan nazım şekilleri bulunur.

Desteklemez.
Gerekçe: Nâbî yalnızca klasik divan şiiri türlerini kullanmış, halk şiiri nazım biçimlerine yer vermemiştir. Bu bilgi etkileşimi göstermemektedir.

5. Elinde sazıyla diyar diyar dolaşan halk âşığı Dertli’nin şiirleri Dîvan-ı Dertli adıyla yayımlanmıştır.

Destekler.
Gerekçe: Halk şairi olmasına rağmen şiirlerini divan düzeniyle kitaplaştırması, halk şiirinin divan geleneğinden etkilendiğini açıkça gösterir.