Ortaöğretim Temel Dinî Bilgiler (İslam 1) Ders Kitabı MEB Yayınları 2. Ünite: İslam ve Ekonomik Hayat – Sayfa 58-60 Ölçme ve Değerlendirme Cevapları
A. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlarının başına “D”, yanlış olanlarının başına “Y” harfini yazınız.
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” harfini yazınız.
1- Ekonomik faaliyetlerde haram, “yapılması kesin olarak yasaklanan işler ve meşru olmayan yollardan elde edilen kazanç” anlamına gelir. → D
Açıklama: İslam’da kazancın helal olması için kazancın meşru, adil ve hilesiz yollarla elde edilmesi gerekir. Haram kazanç; faiz, rüşvet, hırsızlık, kumar gibi yollarla elde edilen gelirlerdir.
2- Vakıflar ve dernekler, ihtiyaç sahipleriyle yardımseverler arasında köprü olma görevini yürütür. → D
Açıklama: Vakıf geleneği İslam toplumlarının en önemli yardım kurumudur. Fakirlere, öğrencilere, hastalara ve yolculara yardım eder; toplumda sosyal adaletin sağlanmasına katkıda bulunur.
3- İşçinin ücreti çalışmasının sonunda belirlenmelidir. → Y
Açıklama: İslam’da işçi emeğini ortaya koymadan önce işin şartları ve ücreti belirlenmelidir. Bu, hem adalet hem de kul hakkı açısından önemlidir.
4- Trafik kurallarına uymamak kul hakkı ihlalidir. → D
Açıklama: Trafik kuralları toplum düzenini korur. Kurallara uymamak başkalarının canına ve malına zarar verebileceği için kul hakkı kapsamına girer.
5- İslam’da mülk sahibinin malı üzerinde tasarruf hakkı sınırsızdır. → Y
Açıklama: Her şeyin gerçek sahibi Allah’tır. İnsan sadece emanetçidir. Mülk sahibi, malını israf edemez, haram işlerde kullanamaz.
B. Yukarıda verilen kelimelerden uygun olanlarıyla cümleleri tamamlayınız.
Parantezdeki kelimeleri uygun yerlere yazınız:
(helal, karzıhasen, isar, ihtikâr, infak, rüşvet)
1- İsar: Kişinin kendi ihtiyacı varken başkalarına yardım etmesi, onları kendine tercih etmesidir.
Örnek: Hz. Ensar, Medine’ye hicret eden muhacirlere evlerini açarak isarın en güzel örneğini göstermiştir.
2- Karzıhasen: Menfaat beklemeksizin Allah rızası için verilen borçtur.
Açıklama: “Kim Allah’a güzel bir borç verirse, Allah onu kat kat fazlasıyla öder.” (Hadid, 57/11)
3- İnfak: Kişinin malını Allah yolunda harcaması, farz olan zekâtla birlikte sevap kazandıran bir ibadettir.
Açıklama: İnfak eden kişi hem Allah’ın rızasını kazanır hem de toplumda dayanışma ve merhameti güçlendirir.
4- İhtikâr: Malı stoklayıp fiyat yükseldiğinde satmak, yani karaborsacılıktır.
Açıklama: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) “Kim ihtikâr yaparsa günah işlemiştir.” (Müslim, Müsakat, 11) buyurmuştur.
5- Rüşvet: Görevi kötüye kullanarak çıkar sağlamak, hakkı olmayanı elde etmektir.
Açıklama: Rüşvet hem veren hem alan için günahtır; adaletin ve güvenin kaybolmasına yol açar.
C. Aşağıdaki soruları dikkatle okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Soru: “Zenginlik mal çokluğu değildir; gönül tokluğudur.” (Buhari, “Rikak”, 15)
Cevap: D) Kanaatkârlık
Yorum: Gerçek zenginlik, gönlün tatmin olmasıdır. Kanaat eden insan açgözlülükten uzak durur, sahip olduklarıyla huzur bulur.
2. Soru: Aşağıdakilerden hangisi helal kazanç yollarından biri değildir?
Cevap: C) Faiz
Açıklama: Faiz, haksız kazançtır ve Kur’an’da açıkça yasaklanmıştır. Emek, ticaret ve miras ise helal kazanç yollarıdır.
3. Soru: Aşağıdakilerden hangisi İslam tarihindeki infak kültürüne örnek gösterilemez?
Cevap: E) İhtikâr
Açıklama: İhtikâr, karaborsacılıktır. Topluma zarar verir, infak ise tam tersine topluma fayda sağlar.
4. Soru: Aşağıdaki ayetlerden hangisi karzıhasen ile ilgili değildir?
Cevap: E) Şûra 42/38
Açıklama: Bu ayet, yardımlaşmadan değil, danışma ve istişareden bahseder. Diğer ayetler karzıhasen konusuyla ilgilidir.
5. Soru: Aşağıdaki ayetlerden hangisi kul hakkı ile ilgili değildir?
Cevap: C) Zümer 39/9
Açıklama: Bu ayet bilgi ve hikmet sahibi kimseleri över, kul hakkıyla ilgili değildir.
6. Soru: Verilen yargılardan hangileri işçi ve işveren haklarıyla ilgili değildir?
Cevap: B) Yalnız II
Açıklama: İşverenin amacı sadece kâr değil, işçinin refahı ve güvenliği de olmalıdır. II. yargı sadece kazanç odaklıdır.
7. Soru: Verilen ayet ve hadislerden hangileri ekonomik hayatı tehdit eden olumsuzluklarla ilgilidir?
Cevap: A) I ve II
Açıklama: I. ayet faizle, II. hadis ise aldatıcı ticaretle ilgilidir. Her ikisi de ekonomik düzeni ve toplumsal güveni bozar.
Ortaöğretim Temel Dinî Bilgiler (İslam 1) Ders Kitabı – Sayfa 61 Cevapları
1. İslam ekonomisinin temel ahlaki ilkelerini açıklayınız.
İslam ekonomisinin temel ahlaki ilkeleri adalet, dürüstlük, helal kazanç, kanaat, paylaşma ve yardımlaşmadır. Müslüman, kazancını meşru yollarla elde etmeli, israf ve haksız kazançtan uzak durmalıdır. Ayrıca ticarette doğruluk, ölçü ve tartıda adalet esastır. “Ölçtüğünüz zaman tam ölçün, doğru terazi ile tartın.” (İsrâ, 35) ayeti bu ilkeleri destekler.
2. Helal kazancın önemini bir ayet ve hadis örneği vererek açıklayınız.
Helal kazanç, insanın alın teriyle elde ettiği, meşru ve temiz kazançtır. “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan helâl ve temiz şeylerden yiyin.” (Bakara, 168) ayeti, Müslümanların kazançta helal dairesinde kalmalarını emreder.
Hz. Muhammed (s.a.v.) ise “Hiç kimse elinin emeğinden daha hayırlı bir kazanç yememiştir.” (Buhârî, Büyû‘, 15) buyurarak emeğin değerini vurgulamıştır.
3. İslam tarihinden infak kültürüyle ilgili örnekler veriniz.
İslam tarihinde infak kültürü oldukça güçlüdür. Hz. Ebubekir (r.a.) malının tamamını Allah yolunda vermiş, Hz. Osman (r.a.) Tebük Seferi’nde ordunun ihtiyaçlarını karşılamıştır. Ayrıca Medine’deki Ensar, mallarını ve evlerini Muhacirlerle paylaşarak infakın en güzel örneklerini sergilemiştir. Vakıflar ve sadaka taşları da infak kültürünün kurumsal yapıya dönüşmüş örneklerindendir.
4. Kul hakkına riayet etmenin toplumsal hayata nasıl bir etkisi olur? Açıklayınız.
Kul hakkına dikkat edilmesi, toplumda adalet, güven ve huzurun sağlanmasına katkı sağlar. İnsanlar birbirine güven duyduğunda ekonomik ve sosyal ilişkiler güçlenir. Aksi hâlde haksızlık, kin ve güvensizlik yayılır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) “Kul hakkı ile Allah’ın huzuruna gelen kimse, iyi amellerini kaybeder.” buyurarak bu konuda ne kadar hassas olunması gerektiğini vurgulamıştır.
5. Ekonomik hayatı tehdit eden unsurlara örnekler veriniz.
Ekonomik hayatı tehdit eden unsurlar arasında faiz, rüşvet, hırsızlık, karaborsacılık (ihtikâr), israf ve hileli ticaret yer alır. Bu davranışlar hem bireysel kazancı hem de toplumsal düzeni bozar. Faiz, gelir adaletini zedeler; rüşvet, adaleti engeller; israf ise kaynakların tükenmesine yol açar. İslam bu tür uygulamaları yasaklayarak ekonomik dengeyi korumayı amaçlar.