3.9. ARA DEĞERLENDİRME
1. Avrupa, Orta Doğu ve Orta Asya ülkeleri arasındaki enerji ticaretinin boru hatlarıyla gerçekleşmesi durumunda hangi ülkelerin jeostratejik önemi artacaktır?
Enerji ticaretinin boru hatlarıyla sürdürülmesi durumunda Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, İran ve Türkmenistan gibi geçiş coğrafyasında yer alan ülkelerin jeostratejik önemi büyük ölçüde artar. Bu ülkeler enerji arz zincirinde köprü rolü üstlenerek hem ekonomik hem de diplomatik olarak stratejik avantaj elde eder.
2. Jeostratejik önemi artan ülkeler ile AB, Orta Doğu ve Orta Asya ülkelerinin siyasi ilişkilerinin seyri hakkında neler söylenebilir? Örneklerle açıklayınız.
Jeostratejik önemi artan ülkeler ile AB arasında karşılıklı enerji bağımlılığı, bu ülkelerin uluslararası konumlarını güçlendirir. Bu durum, özellikle Türkiye gibi geçiş ülkeleriyle AB arasında enerji odaklı diplomatik ilişkilerin gelişmesini sağlar. Örneğin, TANAP ve TAP projeleri Türkiye’nin AB ile enerji iş birliğinde önemli bir aktör haline gelmesine yol açmıştır.
3. Orta Doğu ve Orta Asya’daki enerji kaynaklarının deniz yoluyla AB’ye taşınma yoğunluğunun artması durumunda hangi su yollarının jeostratejik önemi daha fazla artacaktır?
Enerji taşımacılığının deniz yolu üzerinden yapılması durumunda Süveyş Kanalı, Hürmüz Boğazı, Babü’l Mendep Boğazı ve Cebelitarık Boğazı gibi su yollarının jeostratejik önemi belirgin şekilde artacaktır. Bu geçiş noktaları enerji ticaretinin güvenliği açısından küresel güçler tarafından yakından izlenmektedir.
4. Ülkelerin doğal kaynaklar yönünden zengin olması, ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesinde yeterli midir? Açıklayınız.
Doğal kaynak zenginliği tek başına kalkınma için yeterli değildir. Bu kaynakların etkin yönetimi, gelir dağılımında adalet, nitelikli insan gücü, eğitim yatırımları ve siyasi istikrarla desteklenmesi gereklidir. Aksi takdirde doğal kaynaklar, bazı ülkelerde “kaynak laneti” (resource curse) adı verilen ekonomik ve sosyal sorunlara da yol açabilir.