1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Sayfa 42-43-44-45
11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 42 Cevapları
Soru 1) Osmanlı Devleti’nin Akdeniz ve Karadeniz hâkimiyetinin zayıflamasını sebep ve sonuç açısından değerlendiriniz.
Sebep (Eylem):
Osmanlı donanmasının Çeşme Baskını’nda yakılması
Kırım’ın kaybedilmesi
Avrupa devletlerinin denizcilikte teknolojik üstünlük kazanması
Süreç:
- Osmanlı Devleti, denizcilikte Avrupa’nın gerisinde kaldı.
- Yeni gemi modelleri ve teknik yenilikler Osmanlı donanmasına geç uyarlanabildi.
- Osmanlı, Avrupa donanmalarına bağımlı duruma düştü.
Sonuç (Etkisi):
- Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki hâkimiyeti sona erdi.
- Ticaret yolları üzerindeki kontrolünü kaybetti.
- Bu durum Osmanlı’nın ekonomik ve siyasî gücünü zayıflattı.
Soru 2) Küçük Kaynarca Antlaşması’nı tarihsel önemi açısından değerlendiriniz.
Antlaşma tarihî olarak hangi açılardan önemlidir?
- Osmanlı’nın ilk kez Müslüman halkın yaşadığı toprakları kaybetmesi
- Rusya’ya Karadeniz’de üs ve ticaret serbestliği verilmesi
- Osmanlı Devleti’nin prestij kaybı yaşaması
Antlaşma kendi döneminde nasıl değerlendirilmiştir?
- Osmanlı için ağır bir yenilgi,
- Rusya için önemli bir diplomatik zafer olarak görülmüştür.
Antlaşmadan etkilenen devletlerin isimleri nelerdir?
- Osmanlı Devleti
- Rusya
- Kırım Hanlığı
Antlaşmanın tarafı olan devletler antlaşmadan nasıl etkilenmiştir?
- Osmanlı Devleti: Kırım’ı kaybederek zayıflamıştır.
- Rusya: Karadeniz’e inerek güçlenmiş ve Osmanlı iç işlerine müdahale hakkı kazanmıştır.
Antlaşmanın günümüze etkileri nelerdir?
- Osmanlı-Rus rekabeti tarih boyunca devam etmiştir.
- Kırım Sorunu, günümüzde bile siyasal çekişmelere neden olmaktadır.
11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 43
Soru 3 - Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda izlediği dış politikanın önceki yüzyıllara kıyasla daha savunmacı-statükocu olduğu iddiasını gerekçeleriyle anlatan bir paragraf yazınız.
Cevap: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, askerî ve ekonomik gücünde yaşanan zayıflamalar nedeniyle fetih siyasetini terk ederek mevcut sınırlarını koruma yoluna gitmiştir. Önceki yüzyıllarda sürekli genişleyen Osmanlı, bu dönemde Avrupa’daki güçlü ittifaklar ve içerideki bozulmalar sebebiyle daha çok statükoyu korumaya yönelik bir dış politika izlemiştir.
Soru 4 - Osmanlı Devleti’nin XVII ve XVIII. yüzyıllarda girdiği savaşların uzun sürmesinin nedenlerini ve Osmanlı Devleti’ne etkilerini açıklayınız.
Cevap: Osmanlı’nın uzun süren savaşlarının temel nedenleri; mali sıkıntılar, orduda disiplin bozulması ve Avrupa devletlerinin kurduğu güçlü ittifaklardır. Bu durum Osmanlı’nın askerî gücünü tüketmiş, büyük ekonomik kayıplara ve toprak kayıplarına yol açmıştır. Sonuçta Osmanlı Devleti hem askerî hem de siyasî açıdan itibar kaybetmiştir.
Soru 5 - Avrupalıları, Osmanlı toprakları üzerinden Hindistan’a ve Çin’e ulaşan ticaret yollarına alternatif yollar aramaya iten sebepler nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Osmanlı Devleti’nin ticaret yollarını kontrol etmesi, uyguladığı yüksek vergiler ve yolların güvenliğinin zaman zaman aksaması Avrupalı devletleri alternatif deniz yolları arayışına itmiştir. Bu sebeple Coğrafi Keşifler başlamış, deniz yoluyla Hindistan ve Çin’e ulaşım mümkün olmuştur.
Soru 6 - Küçük Kaynarca Antlaşması’nın Osmanlı Devleti için en ağır maddesi hangisidir? Neden?
Cevap: Antlaşmanın en ağır maddesi Kırım’ın bağımsızlığıdır. Çünkü Osmanlı ilk defa Müslüman toprak kaybetmiş, Rusya Karadeniz’e inerek Osmanlı iç işlerine karışma fırsatı elde etmiştir. Bu durum Osmanlı’nın hem siyasî hem de askerî açıdan zayıflamasına yol açmıştır.
Soru 7 - Aşağıda verilen sözcükleri ve sözcük gruplarını kullanarak tarihî içeriğe sahip bir paragraf yazınız veya kavram haritası hazırlayınız.
(diplomasi, Habsburglar, Kutsal İttifak, mütekabiliyet, statüko, Zitvatorok)
Cevap: Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı ile Habsburglar arasında diplomasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu antlaşmayla taraflar arasında mütekabiliyet yani eşitlik kabul edilmiş, Osmanlı diplomasisi fetihçi anlayıştan uzaklaşıp statükoyu korumaya yönelmiştir. Aynı zamanda Avrupa’da kurulan Kutsal İttifak, Osmanlı’nın ilerleyişini durdurmuş ve Osmanlı’nın diplomasiye daha fazla önem vermesine sebep olmuştur.
11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 44
Soru 8 - Karlofça Antlaşması ile topraklarının büyük kısmını kaybeden Osmanlı Devleti kendine olan güvenini yitirmiştir. Osmanlı Devleti’nin imzaladığı; I. Pasarofça, II. Belgrad, III. Küçük Kaynarca antlaşmalarından hangileri kaybettiği toprakları geri alma ümidini doğurmuştur?
Cevap: B) Yalnız II
Soru 9 -
• 1699 Karlofça Antlaşması
• 1711 Prut Antlaşması
• 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
Yukarıda adı verilen antlaşmalarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap: D) Antlaşmalardan biriyle Osmanlı Devleti’nin doğu sınırları belirlenmiştir.
Soru 10 - Avusturya ve Rusya, mağlubiyeti kabul ederek Osmanlı Devleti ile 1739 Belgrad Antlaşması’nı imzalamıştır. Avusturya, Pasarofça Antlaşması’yla kazandığı bütün yerleri Osmanlı’ya geri vermiştir. Rusya da aldığı bütün yerleri geri vererek Karadeniz’de Osmanlı hâkimiyetini kabul etmiş ve burada gemi bulundurma hakkını kaybetmiştir. Buna göre Osmanlı Devleti’nin Belgrad Antlaşması’nı imzalamasıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
Cevap: E) Osmanlıları, yeni fetihler için cesaretlendirmiştir.
Soru 11 - Küçük Kaynarca Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Cevap: E) Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanmıştır.
11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 45
Soru 12 - Osmanlı Devleti ve Rusya’nın farklı tarihlerde uğradığı hezimetleri mukayese ettiğinizde hangi devletin daha ağır şartlara maruz kaldığını söylersiniz? Açıklayınız.
Cevap: Rusya Prut Savaşı’nda başarısız olmuş ancak büyük kayıplar yaşamamıştır. Osmanlı ise Küçük Kaynarca Antlaşması sonucunda Kırım’ın bağımsızlığı, tazminat ödeme yükümlülüğü ve Rusya’ya verilen ayrıcalıklarla ağır bir darbe almıştır. Bu nedenle Osmanlı Devleti, Rusya’ya kıyasla çok daha ağır şartlarla karşılaşmıştır.
Soru 13 - Osmanlı Devleti, zafer ve mağlubiyetlerinden nasıl dersler çıkarmalıydı? Metinlerdeki iki örnekten yola çıkarak değerlendiriniz.
Cevap: Osmanlı, Prut Zaferi sonrası askerî reformları sürdürerek donanmasını ve ordusunu güçlendirmeye devam etmeliydi. Fakat zaferin rehavetine kapılarak yenilikleri ihmal etmiştir. Küçük Kaynarca yenilgisi ise Osmanlı’ya, donanma ve kara ordusunu yeniden düzenlemesi gerektiğini açıkça göstermiştir. Yani Osmanlı, zaferlerde gevşememeli, yenilgilerde de kararlı bir şekilde ıslahat yapmalıydı.
Soru 14 - Kırım’ın jeostratejik önemini göz önünde bulundurarak Osmanlı-Rus ilişkilerindeki yerini analiz ediniz.
Cevap: Kırım, Karadeniz’in hâkimiyetini sağlayan en önemli merkezdir. Osmanlı için Kırım, Karadeniz’i güven altında tutma ve ticaret yollarını koruma açısından hayati bir bölge olmuştur. Rusya için ise Kırım, sıcak denizlere ulaşma hedefine giden ilk adım olarak stratejik bir konuma sahiptir. Bu nedenle Osmanlı-Rus ilişkilerinde Kırım, sürekli çatışma ve rekabetin odak noktası olmuştur.