11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 91 Cevapları (Ata Yayıncılık)
Hazırlık Soruları ve Cevapları
Soru 1: Yahya Kemal’in “Şiirin nesirle de kabil olduğunu zannedenler gaflettedirler. Şiir muhakkak vezinle ve kafiye ile vücuda gelir. Şiir musikinin hemşiresidir, aletsiz teganni edilmez.” sözünü yorumlayınız.
Cevap: Yahya Kemal’e göre şiir, sadece anlamdan ibaret değildir; ölçü, ritim ve musikiyle yaşayan bir sanattır. Şiir, kulağa hitap eden içsel bir müziktir ve bu yönüyle düzyazıdan ayrılır.
Soru 2: Günlük hayatta kullanılan kelimeler şiir dilinde kendi anlamlarıyla mı yoksa çağrıştırdıkları uzak anlamlarıyla mı yer almalıdır? Tartışınız.
Cevap: Şiir dilinde kelimeler, çoğunlukla çağrıştırdıkları uzak anlamlarıyla kullanılır. Bu sayede şiir, duygusal derinlik, imge ve çok anlamlılık kazanır; okuyucuda farklı hisler uyandırır.
Soru 3: Bir şiir, düzyazı şeklinde ifade edilebilir mi? Tartışınız.
Cevap: Şiir, düzyazıya çevrilebilir ancak bu durumda ahenk, musiki ve duygusal yoğunluk kaybolur. Anlam korunabilir fakat şiirsellik ortadan kalkar. Çünkü şiiri şiir yapan şey sadece anlam değil, ritim ve ses uyumudur.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 92. Sayfa Cevapları (Ata Yayıncılık)
Metni Anlama ve Çözümleme – Açık Deniz (Yahya Kemal Beyatlı)
1. Soru: “Açık Deniz” adlı şiirden alınan aşağıdaki dizede geçen altı çizili kelimelerin anlamlarını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz, tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
Dize: Sezdim bir âşinâ gibi, heybetli hüznünü!
Cevap: “Âşinâ” kelimesi tanıdık, alışılmış, “heybetli” ise görkemli, etkileyici anlamındadır. Şair, denizin büyüleyici hüznünü sanki bir dostunun kederiymiş gibi hissetmiştir.
2. Soru: Şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: Şiirin teması vatan hasreti, gurbet duygusu ve sonsuzluk özlemidir. Deniz, bu duyguların sembolü olarak kullanılmıştır.
3. Soru: Şiirin ahenk unsurlarını belirleyerek bunların şiire katkısını belirtiniz.
Cevap: Şiirde aruz ölçüsü, kafiye, redif, tekrarlar ve aliterasyonlar (s, r, l sesleri) yer alır. Bu unsurlar, şiire musiki, ritim ve içsel uyum kazandırmıştır.
4. Soru: Saf şiir anlayışının okuduğunuz şiire biçim ve içerik açısından etkisini örneklerle açıklayınız.
Cevap: Yahya Kemal’in saf şiir anlayışında olduğu gibi, “Açık Deniz”de anlamdan çok ahenk, estetik ve duygu ön plandadır.
Örneğin “Bağrımda bir akis gibi kalmış uğultulu” dizesinde musiki, “Rakofça kırlarının hür havası” dizesinde ise vatanî duyarlılık ön plana çıkmıştır.
5. Soru: Şiirin dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Şiir dili ağır, sanatlı ve Arapça-Farsça kelimelerle süslüdür. Anlatım coşkulu, lirik ve duygusal nitelik taşır.
6. Soru: Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişkiyi söyleyiniz.
Cevap: Söyleyici, şairin kendisidir. Hitap ettiği varlık ise denizdir. Deniz, şair için hem bir dost hem de içsel huzurun sembolüdür.
7. Soru: Aşağıdaki dizelerden de yararlanarak şiirin konusuna göre hangi şiir türüne ait olabileceğini gerekçesiyle açıklayınız.
Aldım Rakofça kırlarının hür havasını,
Duydum, akıncı cedlerimin ihtirâsını...
Bu dizelerde bireysel duygu ile millî hatıralar birleşmiştir. Şiir bu yönüyle lirik şiir türüne girer. Duyguların yoğun biçimde aktarılması, şiire duygusal bir derinlik kazandırmıştır.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı 93. Sayfa Cevapları (Ata Yayıncılık)
Metni Anlama ve Çözümleme – Yahya Kemal Beyatlı / Açık Deniz
8. Soru: Şiirin ilk bölümünde şairin duygulanmasının sebepleri neler olabilir? Dizeler hangi tarihî olayı hatırlatmaktadır?
Cevap: Şair, çocukluk yıllarını geçirdiği Balkan şehirlerinin kaybedilişi ve Osmanlı’nın gerileyişi nedeniyle derin bir hüzün duymaktadır.
“Rüyâma girdi her gece bir fâtihâne zan” dizesiyle Osmanlı’nın Balkan fetihlerini ve akıncı ruhunu hatırlatarak geçmişin ihtişamına duyulan özlemi ifade eder.
9. Soru: Yahya Kemal Beyatlı’nın biyografisinden yararlanarak edebî kişiliğinin şiire yansımalarını açıklayınız.
Cevap: Yahya Kemal, şiirlerinde millî tarih bilincini, tarihî duyarlılığı ve estetik ölçüyü ön planda tutar.
Şiirlerinde vatan, millet, deniz ve İstanbul temalarını işler.
“Açık Deniz” şiiri, onun tarihsel derinliği, müzikal üslubu ve saf şiir anlayışını yansıtır. Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamış, her kelimeyi titizlikle seçmiştir.
10. Soru: “Açık Deniz” şiirinden alınan dizelerde kullanılan edebî sanatları bularak bunların göstergelerini yazınız.
| Dizeler | Edebî Sanat | Gösterge (Anlam Katkısı) |
|---|---|---|
| Her lâhza bir alev gibi hasreti duyduğum | Teşbih | Hasret duygusu alevle benzetilerek yoğunluk verilmiş. |
| Bağrımda bir akis gibi kalmış uğultulu | Teşbih | Uğultu, yankıya benzetilerek içsel bir sükûnet anlatılmış. |
| Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi | İstiare / Teşhis | Deniz ejder gibi canlandırılarak korku ve ihtişam duygusu verilmiş. |
| Bir bitmeyen susuzluğa benzer bu ağrıyı | Teşbih | Bitmeyen özlem duygusu “susuzluk” benzetmesiyle vurgulanmış. |
| Kalbimde vardı “Byron’ı bedbaht eden melâl” | Telmih | İngiliz şair Byron’a gönderme yapılarak evrensel bir hüznü anımsatır. |
| Hicretlerin bakiyesi hicranlı duygular | Mübalağa / Teşhis | Göçlerin izlerinin kişileştirilmesiyle derin bir hüzün etkisi yaratılmış. |
| Mağlûpken ordu, yaslı dururken bütün vatan | Teşhis | Vatan bir canlı gibi yas tutan bir varlık olarak gösterilmiş. |
| Mahzun hudutların ötesinden akan sular | Teşhis | Hudutlar, duygusal bir varlık gibi hüzünlü gösterilmiş. |
| Yelken, vapur, ne varsa kaçışmış limanlara | Mübalağa | Denizden kaçan araçlar abartılı biçimde verilmiş. |
| Bin mağra ağzı açmış, ulurken uzun uzun | Teşhis | Deniz, canlı bir varlıkmış gibi konuşturulmuş. |
| Şekvâ’nı dinledim, ezelî muztarip deniz | Teşhis / İntak | Deniz sanki dert anlatan bir varlık gibi betimlenmiş. |