11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Ata Yayınları Sayfa 76
Hazırlık Cevapları
Soru 1: İnsanların ölümün verdiği acıyı, öfkeyi, başkaldırıyı, şaşkınlığı, umutsuzluğu, korkuyu ve yakarışı dışarıya yansıtmalarını doğru buluyor musunuz?
Cevap: Evet, doğru buluyorum. Çünkü insan duygularını bastırdıkça daha fazla yıpranır. Acısını paylaşmak, hem ruhsal olarak iyileşmesini sağlar hem de içsel huzura kavuşmasına yardımcı olur.
Soru 2: İnsanın çok sevdiği birini kaybetmesi neticesinde aklı ile ruhu birbiriyle neden çatışma yaşar?
Cevap: Çünkü akıl ölümün kaçınılmaz olduğunu bilir, ancak kalp ve ruh sevdiğini kaybetmeyi kabul edemez. Bu yüzden insan, aklıyla kabullenmeye çalışırken duygusal yönü buna direnir ve bir içsel çatışma yaşar.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Ata Yayınları Sayfa 78
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: “Makber” adlı şiirin temasını söyleyiniz.
Cevap: Şiirin teması ölüm, ayrılık acısı, sevilen kişiyi kaybetmenin verdiği derin hüzün ve Allah’a yakarıştır.
Soru 2: Şiirde ahengi sağlayan unsurları (ölçü, kafiye, redif, nakarat; ses, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) belirleyiniz.
Cevap: Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır. “Eyvah”, “Yarab” gibi tekrarlar; nida ve soru cümleleri ahengi artırmıştır. Ünlü seslerin tekrarıyla iç musikî güçlendirilmiştir.
Soru 3: Şiirin konu bakımından (lirik, epik, pastoral, satirik, didaktik) hangi türde olduğunu açıklayınız.
Cevap: Şiir lirik türdedir. Çünkü şair, duygularını coşkulu, içten ve derin bir şekilde dile getirmiştir.
Soru 4: Şiiri Tanzimat’ın ikinci dönem sanat anlayışına göre değerlendiriniz.
Cevap: Şiir, Tanzimat II. Dönem anlayışına uygundur. Bu dönemde bireysel temalar, ölüm, yalnızlık ve metafizik konular ön plana çıkmıştır. Şair, düşünceden çok duyguyu öne çıkarmıştır.
Soru 5: Şiirle ilgili beğeni, tespit ve eleştirilerinizi gerekçelendiriniz.
- Beğeni: Şair duygularını derin bir içtenlikle yansıtmıştır.
- Tespit: Şiir hem bir ağıt hem de metafizik bir sorgulamadır.
- Eleştiri: Dili oldukça ağır ve eski kelimelerle doludur, bu durum anlamı zorlaştırmaktadır.
Soru 6: Sevgi; yaşamı anlamlı kılar, kişiyi ayrılık ve yalnızlık duygusundan kurtarır. İnsanın sevdiği, değer verdiği birini kaybetmesi onu ruhsal olarak olumsuz etkiler. Bu bağlamda şiirden hareketle şairin ruh hâlini değerlendiriniz.
Cevap: Şairin ruh hâli büyük bir keder, isyan ve teslimiyet arasında gidip gelen bir dalgalanmadır. Sevdiğini kaybetmenin acısı içinde Tanrı’ya yönelir, ancak bu yönelişte hem sorgulama hem de yakarış vardır.
Etkinlik
Soru 1: “Makber” adlı şiirden alınmış yukarıdaki parçada geçen edebî sanatları ve bunların nasıl yapıldığını belirleyiniz.
- İstifham (soru sanatı): “Nerde arayım o dilrübâyı?” ifadesiyle çaresizlik dile getirilmiştir.
- Nida (seslenme): “Yarab” sözüyle Tanrı’ya yakarış vardır.
- Tekrir (tekrar sanatı): “Nerde, nerde” sözleri duyguyu güçlendirmiştir.
Soru 2: İmge ve edebî sanatların şiirin anlamına katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Şiirdeki sanatlar, acıyı derinleştirir, duygusal yoğunluğu artırır. Okuyucu şairin iç dünyasındaki çaresizliği ve sarsıntıyı hisseder; böylece şiir daha etkileyici ve kalıcı bir hâle gelir.