11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı – Sayfa 72 Hazırlık Soruları ve Cevapları
Soru 1: “Mahmud II’nin ölümü üzerine, yerine çıkan Abdülmecid Han’ın zamanında ilan edilen Gülhane Hattı ile cemiyet hayatında yeni bir devir başlar… Onunla İmparatorluk, asırlarca içinde yaşadığı bir medeniyet dairesinden çıkarak mücadele hâlinde bulunduğu başka bir medeniyetin dairesine girdiğini ilan ediyor, onun değerlerini açıkça kabul ediyordu.”
“...O büyük Tanzimat cereyanı… nihayet İstanbul’un ortasına Seniha gibi bir kadınla, Faik Bey gibi bir erkek örneği bırakıp gitmişti. Türk dehasının yaptığı bu son medeniyet tecrübesi… gelecek nesillere acı bir imtihan olmaktan başka bir şeye yaramamıştı.”
Bu metinlere göre Batılılaşmanın Osmanlı toplumuna etkileri ile ilgili düşüncelerinizi açıklayınız.
Cevap: Batılılaşma ile Osmanlı’da yeni bir yaşam biçimi ve değer anlayışı ortaya çıkmış, toplum hızlı ve yönsüz bir değişime sürüklenmiştir. Bu süreç, bazı kişilerde kimlik karmaşasına ve uyumsuzluklara neden olmuştur.
Soru 2: Fikirlerin aktarılmasında şiirin bir araç olarak kullanılması konusunda neler düşünüyorsunuz? Açıklayınız.
Cevap: Şiir, duyguları ve düşünceleri etkili ve yoğun bir şekilde aktardığı için okuyucunun zihninde kalıcı bir iz bırakır. Bu nedenle fikir aktarmada güçlü bir iletişim aracıdır.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı – Sayfa 73-75 Cevapları (MEB Yayınları)
Metni Anlama ve Çözümleme
1) Bilim, hukuk gibi evrensel unsurlar şiirde okura nasıl aktarılmaktadır? Örneklerle açıklayınız.
Cevap: Şiirde bilim ve hukuk, toplumsal ilerlemenin temel unsurları olarak verilir. Örneğin “havâ vü berk ü buhâr” bilimi; “hukuk-ı şahs ü tasarruf” ise hukuki düzeni ifade ederek bu değerlerin önemini okura aktarır.
2) Şiirin teması nedir? Açıklayınız.
Cevap: Şiirin teması, 19. yüzyılda bilim, teknik ve hukuk alanındaki gelişmelerle oluşan ilerleme düşüncesidir.
3) Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirleyerek bunların metne katkısını açıklayınız.
Cevap: Şiirde ölçü, kafiye ve redif ahengi sağlar. Bu unsurlar şiire düzenli, öğretici ve ritmik bir yapı kazandırır.
4) Şiirde lirik, didaktik, pastoral ve epik unsurlardan hangisi/hangileri ağır basmaktadır? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Şiirde didaktik unsurlar baskındır. Çünkü şiir, bilgi vermeyi ve ilerlemeyi öğretici bir dille anlatmayı amaçlamaktadır.
5) Okuduğunuz şiirden yararlanarak Sadullah Paşa’nın şiir anlayışıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Sadullah Paşa, şiiri toplumu bilgilendirme ve Batı’daki ilerlemeyi tanıtma aracı olarak görür. Şiir anlayışı bilim, hukuk ve gelişmeyi öne çıkaran didaktik bir yapıya dayanır.
Sıra Sizde
Soru: Aynı dönemde yaşayan Ziya Paşa ile İtalyan şair Amicis’in İslam beldelerine bakışındaki farklılığın sebepleri neler olabilir? Batılılaşma bağlamında açıklayınız.
Cevap: Ziya Paşa, içeriden bir göz olarak İslam toplumlarının geri kalmışlığını eleştirir ve Batılılaşma ihtiyacını vurgular.
Amicis ise dışarıdan bakan bir seyyah olarak İstanbul’un güzelliğini ve ihtişamını görmüştür.
Bu farklılık, biri eleştirel iç bakışa, diğeri estetik dış bakışa sahip oldukları için ortaya çıkmıştır.
Karşı Pencereden
Soru: Brezilya bayrağındaki “düzen ve ilerleme” sözü ile şiirdeki dizeleri karşılaştırdığınızda hangi sonuçlara ulaşılır? Tartışınız.
Cevap: Her iki ifade de 19. yüzyılda toplumların bilim, hukuk ve düzen arayışında olduğunu gösterir.
Brezilya bayrağı pozitivist ilerlemeyi, şiirdeki dizeler ise Osmanlı’da hukuk ve toplumsal düzenin önemini vurgular.
Sonuç olarak, farklı coğrafyalarda düzen ve ilerleme ortak değer hâline gelmiştir.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı – Sayfa 76 Cevapları (MEB Yayınları)
Divan ve Tanzimat I. Dönem Şiirinin Karşılaştırılması
Divan Şiiri
- Nazım Şekli: Gazel, kaside, mesnevi, rubai vb.
- Nazım Birimi: Beyit
- Dil ve Anlatım: Ağır, sanatlı, Arapça-Farsça kelimelerle yüklü
- Tema: Aşk, tabiat, tasavvuf, bireysel duygular
- Ölçü: Aruz ölçüsü
Tanzimat I. Dönem Şiiri
- Nazım Şekli: Kaside, gazel yanında yeni nazım şekilleri
- Nazım Birimi: Beyit, dörtlük, bent
- Dil ve Anlatım: Daha sade, halkın anlayabileceği bir dil
- Tema: Vatan, hürriyet, adalet, eşitlik, toplumsal sorunlar
- Ölçü: Aruz ölçüsü (yer yer hece kullanılmaya başlanmıştır)