10. Sınıf Tarih — İlim ve İrfan Geleneği | Sayfa 194–195 Cevapları
Soru 1 - “Şeyh Edebali, Davud-i Kayseri, Dursun Fakih, Emir Sultan ve Hacı Bayram Veli’nin faaliyetleri; kararlılık ve sebatın önemini gösterir.” ifadesini destekleyen üç kanıt cümlesi yazınız.
- Şeyh Edebali, uzun yıllar boyunca Osman Gazi’ye yol göstererek kararlı duruş sergilemiştir.
- Davud-i Kayseri, İznik’teki çalışmalarını zorluklara rağmen bırakmamış ve ilim geleneğini sürdürmüştür.
- Emir Sultan ile Hacı Bayram Veli, ilim ve irfan hizmetlerinde sabırla çalışarak topluma örnek olmuştur.
Soru 2 - Osmanlı’da ilmî ve irfânî geleneğin oluşumunda şehirlerin, kurumların ve şahsiyetlerin etkisini; Karahanlı, Gazneli ve Selçuklulardaki örneklerle karşılaştırınız.
Şehirlerin Etkisi
Karahanlı–Gazneli–Selçuklu: Konya, Buhara ve Nişabur gibi şehirler ilim merkezleri olmuştur.
Osmanlı: Bursa, Edirne ve İstanbul; medrese ve tekkelerle ilim merkezleri hâline gelmiştir.
Kurumların Etkisi
Karahanlı–Gazneli–Selçuklu: Medrese, kütüphane ve tekkeler dinî ve aklî ilimleri birlikte öğretmiştir.
Osmanlı: İznik Medresesi, külliyeler ve tekkeler ilim ve tasavvufun gelişmesini sağlamıştır.
Şahsiyetlerin Etkisi
Karahanlı–Gazneli–Selçuklu: Farabi, Biruni ve Nizamülmülk önemli katkılar yapmıştır.
Osmanlı: Şeyh Edebali, Davud-i Kayseri, Emir Sultan ve Hacı Bayram Veli geleneği güçlendirmiştir.
Soru 3 — Uygulama Metni Boşluklara uygun kavramları yerleştiriniz, metni anlamlı hâle getiriniz.
Cevap (Kavramlarla Doldurulmuş Metin — Özet):
- 1. paragraf: … alim, ulema sınıfını oluştururdu.
- 2. paragraf: … tekke, … derviş.
- 3. paragraf: … vakıf kurumları…
- 4. paragraf: … imaret, … külliye…
- 5. paragraf: … bedesten…
- 6. paragraf: … vakıf kurumları…
- 7. paragraf: … medrese…
- 8. paragraf: … imaret…
- 9. paragraf: … irfan…
- 10. paragraf: … ilim…
(Kitaptaki uzun metin yukarıdaki gibi kavramlarla tamamlanır.)
Soru 4 — Şehir Modeli Bursa haritasından yararlanarak bir Osmanlı şehir modeli oluşturunuz.
Cevap: Modelde mutlaka:
- Cami / Ulu Cami
- Medrese
- Külliye
- Tekke
- Çarşı – Bedesten
- Su yolları, sokaklar, köprü
bulunur. Model karton, yumurta kolisi, pet kapak gibi geri dönüşüm malzemeleriyle yapılabilir.