10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları (MEB Yayınları) – Sayfa 176-177-178
Sayfa 176 – Osmanlı Şehirlerinin Külliyeler Etrafında Şekillenmesi
Soru: Fetihlerin ardından Osmanlı kimliği kazanan şehirler neden külliyelerin etrafında şekillenmiştir? Gerekçeleriyle açıklayınız.
Cevap: Osmanlı şehirleri, toplumun dinî, ilmî ve sosyal ihtiyaçlarını aynı merkezde karşılayan külliyelerin etrafında gelişmiştir. Külliyelerde cami, medrese, imaret, darüşşifa ve sosyal yardım birimleri bulunması, halkın günlük yaşamını bu merkezlere yöneltmiştir. Böylece şehir hayatı düzenli biçimde genişlemiş, mahalleler külliyelerin çevresinde kurulmuştur. Bu durum şehirlerin hem planlı gelişmesini hem de Osmanlı kültürünün yerleşmesini sağlamıştır.
Sayfa 177 – Konya’nın Mekânsal Gelişimi
Soru: Kaynak C’ye göre Osmanlı Beyliği Konya’yı aldıktan sonra bu mekânsal dağılımda ne gibi değişiklikler yapılmış olabilir? Gerekçeleriyle açıklayınız.
Cevap: Osmanlı yönetimi Konya’da Türk-İslam şehir anlayışını güçlendirecek düzenlemeler yapmış olabilir. Kale içi ve çevresine cami, medrese, imaret ve külliyeler inşa edilerek şehir merkezleri yeniden şekillendirilmiştir. Çarşı ve pazarlar bu merkezlerin etrafında düzenlenmiş, böylece Konya hem ticari hem de ilmî bir şehir kimliği kazanmıştır. Bu değişimler şehirde sosyal düzeni ve kültürel bütünlüğü artırmıştır.
Sayfa 178 – Osmanlı Şehirlerinde İlim ve Kültür Hayatı
Soru 1: Osmanlı şehirlerinin külliye, medrese, darüşşifa, imaret ve tekke gibi kurumların etrafında şekillenerek gelişmesi şehrin ilmî ve kültürel hayatını nasıl etkilemiş olabilir? Açıklayınız.
Cevap: Bu kurumlar şehirleri birer ilim ve kültür merkezi hâline getirmiştir. Medreselerde eğitim verilmiş, darüşşifalarda sağlık hizmetleri sunulmuş, imaretlerde sosyal dayanışma sağlanmış, tekkelerde ise manevi eğitim yaygınlaşmıştır. Böylece şehirlerde hem bilimsel faaliyetler artmış hem de kültürel hayat canlılık kazanmıştır.
Soru 2: İlim merkezi niteliği taşıyan bir şehir planı tasarlayınız.
Cevap (Yazılı Tasarım Açıklaması): Şehir merkezinde bir külliye yer alır. Külliyenin içinde cami, medrese, kütüphane ve darüşşifa bulunur. Külliyenin çevresinde imaretler, tekkeler ve öğrenci konaklama alanları yer alır. Çarşı ve bedesten, külliyeye yakın bir konumda planlanır. Mahalleler bu merkez etrafında halka şeklinde yayılır. Böylece şehir, ilim, ticaret ve sosyal hayatın birlikte sürdüğü bir yapıya kavuşur.