10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 100–102 Cevapları
Türkistan’dan Türkiye’ye (1040–1299) Ünitesi
1. Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadeleleri kronolojik sıraya göre yazınız.
1️⃣ 1040 – Dandanakan Savaşı
2️⃣ 1048 – Pasinler Savaşı
3️⃣ 1071 – Malazgirt Savaşı
4️⃣ 1176 – Miryokefalon Savaşı
5️⃣ 1187 – Hıttin Muharebesi
6️⃣ 1204 – IV. Haçlı Seferi
7️⃣ 1243 – Kösedağ Savaşı
Açıklama: Bu savaşlar, Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya kalıcı olarak yerleşmelerini sağlamış, Türk-İslam tarihinin yönünü değiştirmiştir.
2. 1040–1299 yılları arasında gerçekleşen olaylardan hangileri Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesini kolaylaştırmıştır?
I. Selçukluların Anadolu akınları
II. Haçlı Seferleri
III. Miryokefalon Savaşı
Cevap: D) I ve III
Açıklama: Anadolu akınları, bölgenin Türk yerleşimine açılmasını sağlamış,
Miryokefalon Zaferi ise Bizans’ın Anadolu üzerindeki egemenliğini kesin biçimde sona erdirmiştir.
3. Malazgirt ve Miryokefalon zaferlerinin askerî ve siyasî sonuçlarını karşılaştırınız.
Benzerlikler:
- Her iki zafer de Bizans’ın Anadolu’daki üstünlüğünü kırmıştır.
- Türklerin Anadolu’daki kalıcı varlığı için zemin hazırlamıştır.
- Avrupa devletleri, Anadolu’daki Türk egemenliğini kabul etmek zorunda kalmıştır.
Farklılıklar:
- Malazgirt Zaferi (1071): Anadolu’nun kapılarını Türklere açmıştır.
- Miryokefalon Zaferi (1176): Bizans’ın Anadolu’yu geri alma umudunu tamamen bitirmiştir.
4. Coğrafi ve sosyokültürel koşulların Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerinin askerî ve idarî teşkilatlarına etkilerini açıklayınız.
Cevap: Bu devletlerin bulunduğu bölgelerdeki coğrafi farklılıklar (bozkır, dağlık alan, şehirleşmiş merkezler) askerî sistemin yapısını etkilemiştir.
Göçebe Türk kültürü ordu düzenine, yerleşik yaşam ise devlet teşkilatına yön vermiştir.
Böylece ikta sistemi, saray yönetimi ve divan teşkilatı gelişmiştir.
Ticaret yolları üzerinde bulunmaları ekonomik canlılığı artırarak güçlü bir idarî yapı kurulmasına katkı sağlamıştır.
5. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devlet ve ordu teşkilatlarında meydana gelen değişim ve sürekliliği örneklerle açıklayınız.
Cevap: Türk devletlerinde sürekliliğin temelinde veraset sistemi ve kut anlayışı vardır.
İslamiyet’in kabulünden sonra hükümdarlar “Allah’ın yeryüzündeki gölgesi” olarak görülmüştür.
Devlet alametlerine tuğra, hutbe, sancak, taç ve çetr gibi yeni unsurlar eklenmiştir.
Bu özellikler hem Türk geleneğini korumuş hem de İslamî anlayışla uyum sağlamıştır.
6. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devlet ve ordu teşkilatlarıyla ilgili doğru olanları işaretleyiniz.
A. Türk-İslam devletlerinde hükümdarlar hakan, keykavus gibi ünvanları kullanmıştır.
Ç. Örfi hukukun şeri hukukla uyumlu olmasına özen gösterilmiştir
D. Türk-İslam devletlerinde kadınlar, devlet yönetiminde etkili olmuşlardır.
F. Türkler Müslüman olduktan sonra hükümdarlık alametlerine yeni unsurlar eklenmiştir.
10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 103–107 Cevapları
7. Verilen kaynaklardan hareketle bir tarih araştırması yapacak olsaydınız, hangi konu başlığını seçerdiniz? Neden?
Cevap: “Selçuklu Döneminde Ekonomik ve Kültürel Hayat” konusunu seçerdim.
Çünkü görsellerde yer alan halılar, sikkeler, şehir planları, camiler ve süsleme sanatları; Türklerin sanat anlayışını, üretim faaliyetlerini ve şehirleşme kültürünü açıkça göstermektedir. Bu unsurlar, Selçukluların gelişmiş bir sosyoekonomik yapıya sahip olduğunu kanıtlar.
8. Seçtiğiniz konu başlığından hareketle Türklerin sosyoekonomik faaliyetleriyle ilgili 5N1K sorularını oluşturunuz.
Ne? Selçuklular döneminde ticaret, sanat ve zanaat faaliyetleri.
Nerede? Anadolu’daki şehirlerde (Konya, Kayseri, Sivas vb.).
Ne zaman? 11.–13. yüzyıllar arasında.
Kim? Türk tüccarlar, zanaatkârlar, kadınlar ve yöneticiler.
Nasıl? Tarım, hayvancılık, halıcılık, maden işlemeciliği ve ticaretle.
Neden? Toplumsal refahı artırmak, güçlü bir ekonomi ve kültürel zenginlik oluşturmak için.
9. Verilen kaynakların hangi konularla ilgili olduğunu tabloya işaretleyiniz.
| Kaynak | Sosyal | Ekonomik | Siyasi |
|---|---|---|---|
| A | ✅ | ||
| B | ✅ | ||
| C | ✅ | ||
| Ç | ✅ | ||
| D | ✅ | ||
| E | ✅ | ||
| F | ✅ | ||
| G | ✅ |
10. Kaynak A’da Türk ailelerinin günlük yaşamına dair bilgiler hangi kaynaklarla doğrulanabilir? Açıklayınız.
Cevap: Kaynak A’daki bilgiler, Kaynak B, Kaynak Ç ve Kaynak E ile doğrulanabilir.
Çünkü bu kaynaklarda sanat eserleri, el emeği ürünler, halı ve para basımı gibi ekonomik faaliyetler görülmektedir.
Bu da Türklerin çalışkan, üretken ve kültürel olarak gelişmiş bir toplum olduğunu göstermektedir.
11. Türklerin ekonomik faaliyetleri, yerleşim bölgeleri ve şehirleşme anlayışını nasıl etkilemiştir?
Cevap: Türklerin tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraşması şehirlerin stratejik ticaret yolları üzerinde kurulmasını sağlamıştır.
İpek Yolu üzerindeki Kayseri, Konya, Sivas gibi şehirler, cami, medrese ve kervansaraylarla donatılmıştır.
Bu gelişmeler hem şehirleşmeyi hızlandırmış, hem de ekonomik canlılığı artırmıştır.
12. Türk-İslam ve Batı medeniyetlerinin bilim, kültür, eğitim ve sanat anlayışındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?
Benzerlikler:
- Her iki medeniyette de eğitim kurumları (medrese, manastır, üniversite) vardır.
- Bilim, kültür ve sanat alanlarında insanlığın ortak mirasına katkı sağlanmıştır.
- Dini değerler kültürel yaşamın merkezinde yer almıştır.
Farklılıklar:
- Türk-İslam dünyasında ilim ve din birlikte gelişmiştir, Batı’da ise kilise baskısı uzun süre etkili olmuştur.
- Türkler hoşgörü ve sevgi anlayışıyla eğitim verirken, Batı’da dogmatik eğitim ön plandaydı.
- Anadolu’da cami, medrese ve kervansaraylar; Batı’da ise katedral ve manastırlar öne çıkmıştır.
13. Öğrencilerin konuşmalarından hareketle aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
A) Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli, İbnül Arabi gibi mutasavvıflar Türklerin Türkleşme ve İslamlaşma sürecinde önemli rol oynamıştır.
B) Türk-İslam medeniyetinin bilim, eğitim, kültür ve sanat anlayışı Orta Çağ Avrupası’nı etkilemiştir.
Ç) Türk-İslam ve Batı medeniyetlerinin dini anlayışları bilim, eğitim, kültür ve sanat anlayışlarına yön vermiştir.
E) Türkler, inşa ettikleri mimari eserlerle Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşmasına katkıda bulunmuştur.
14. Medreselerin coğrafi dağılımından yola çıkarak bu kurumların Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkilerini açıklayınız.
Cevap: Medreseler, Anadolu’nun farklı şehirlerinde kurulmuş ve halkın eğitim ihtiyacını karşılamıştır.
Bu kurumlarda hem dini hem de fen bilimleri öğretilmiş, toplumun bilgi düzeyi artmıştır.
Medreseler sayesinde İslam kültürü geniş kitlelere ulaşmış, Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma süreci hız kazanmıştır.
Ayrıca bu eğitim kurumları, birlik, kardeşlik ve ortak değer bilincini güçlendirerek Türk-İslam kimliğinin yerleşmesini sağlamıştır.