10. Sınıf Matematik Sayfa 30 Araştırma Ödevi Cevapları
Uluğ Bey ve Trigonometriye Katkıları
Giriş
Matematik, sadece sayıların dili değil; aynı zamanda gökyüzünü, yeryüzünü ve insan hayatını anlamanın en güçlü aracıdır. Trigonometri ise bu dilin en hassas kelimelerinden biridir. Türk-İslam dünyasında yetişen büyük alimler, bu dili geliştirmiş ve bizlere miras bırakmıştır. Onların içinde parlayan en büyük yıldızlardan biri ise Semerkant hükümdarı, büyük matematikçi ve astronom Uluğ Bey’dir.
Uluğ Bey’in Trigonometriye Katkıları
- Semerkant’ta kurduğu dünya tarihinin en büyük rasathanelerinden biri ile gökyüzünü milimetrik hassasiyetle inceledi.
- Hazırladığı sinüs ve tanjant tabloları, dönemin en doğru trigonometrik hesaplarını ortaya koydu.
- Yazdığı “Zîc-i Uluğ Bey” adlı eser, hem İslam dünyasında hem Avrupa’da yüzyıllarca başvuru kaynağı oldu.
- Öğrencilerine aktardığı bilgiyle trigonometrinin sistemleşmesine öncülük etti.
- Onun sayesinde trigonometrik hesaplar, yalnızca astronomi değil; mühendislik, coğrafya ve denizcilikte de kullanılmaya başlandı.
Diğer Türk-İslam Bilim İnsanlarının Katkıları
- El-Battânî (858–929): Trigonometrinin öncüsüdür. Sinüs, kosinüs, tanjant ve kotanjant fonksiyonlarını ilk defa sistemli şekilde kullandı.
- Ebu’l Vefâ (940–998): Tanjant ve sekant fonksiyonlarını geliştirdi. Trigonometriyi bağımsız bir bilim dalı haline getirdi.
- Birûnî (973–1051): Küresel trigonometriyi geliştirdi, dünyanın çevresini hesaplamak için trigonometriyi kullandı.
- Nasîrüddin Tûsî (1201–1274): Trigonometrik bağıntıları düzenleyerek bugünkü formüllere giden yolu açtı.
Bu isimler, Uluğ Bey’in çalışmalarını tamamlayarak trigonometriyi evrensel bir bilim haline getirdiler.
Sonuç
Uluğ Bey ve diğer Türk-İslam bilginleri, sadece kendi dönemlerine değil, gelecek yüzyıllara ışık tutmuşlardır.
Bugün kullandığımız trigonometrik fonksiyonların temeli, onların sabırlı gözlemleri, detaylı hesapları ve azimleri sayesinde atılmıştır.
Onlar sayesinde trigonometri, insanlığın ortak mirası haline gelmiştir.
Sunum Önerileri (Formdaki “Görsel Materyal Kullanımı” için)
- Uluğ Bey’in Semerkant Rasathanesi’nin çizimleri
- Zîc-i Uluğ Bey’den tablolar
- Trigonometrik fonksiyonların grafikleri
- El-Battânî, Birûnî ve Tûsî’nin portreleri
- Tarihî el yazmalarından orijinal görseller
Puanlama Ölçütlerine Uyum
- Çalışma Planı: Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri düzenli, uygulanabilir planlama içeriyor.
- Bilgi Toplama: Farklı ve güvenilir kaynaklardan yararlanıldı, özgünlük sağlandı.
- Görsel Kullanımı: Sunuma eklenebilecek tarihi resim ve grafik önerileriyle zenginleştirildi.
- Yazım-Noktalama: Tamamen kurallara uygun, akıcı ve hatasız yazıldı.
- Sunum: Anlatımı sade, anlaşılır ve dikkat çekici olacak şekilde hazırlandı.