10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 62-63 Cevapları (MEB Yayınları)
Etkinlik: Uzay İstasyonunda Neler Oluyor?
1. Soru: CO₂ + H₂ → CH₄ + H₂O tepkimesinde tepkenler ve ürünlerin atom türleri ile sayılarını belirleyiniz.
Aşağıdaki alt soruları cevaplayınız:
a) Her bir rengi temsil eden atomdan tepkenlerde ve ürünlerde kaç tane vardır?
b) Tepkenler ve ürünler arasında elde ettiğiniz değerler birbiriyle tutarlı mı?
c) Elde ettiğiniz veriler kütlenin korunumu kanunu ile çelişir mi? Neden?
Cevap:
a) Tepkenler: C = 1, O = 2 (CO₂’den), H = 2 (H₂’den)
Ürünler: C = 1 (CH₄’ten), O = 1 (H₂O’dan), H = 6 (CH₄’te 4 + H₂O’da 2)
b) Tutarlı değildir. Çünkü O ve H atom sayıları eşit değildir.
c) Çelişir. Atom sayıları eşitlenmediği için kütle korunmaz.
Denklemin doğru hâli: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
2. Soru: Tepkenlerin ve ürünlerin atom sayılarını eşitlemek için neler yapılabilir?
Aşağıdaki alt soruları cevaplayınız:
a) Sizce önce hangi atomu eşitlemek gerekir?
b) Oksijenin atom sayısını eşitlemek için H₂O molekülündeki oksijen atomunun altına 2 yazılabilir mi?
Cevap: a) Önce karbon (C), sonra oksijen (O), en son hidrojen (H) atomu eşitlenmelidir.
b) Hayır, alt indis değiştirilemez. Bu durumda farklı bir bileşik oluşur.
Eşitleme yalnızca katsayı eklenerek yapılabilir. (Örneğin 2H₂O)
3. Soru: Önceden hazırlamış olduğunuz top-çubuk modellerini kullanarak tepkimeyi denkleştiriniz.
Gerekli durumlarda molekülleri yeniden yaparak sayılarını artırınız.
Birden fazla denkleştirme yolu belirleyiniz.
Cevap: Denkleştirilmiş hâli: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
Kontrol: C (1=1), O (2=2), H (8=8)
Modelde 1 CO₂, 4 H₂, 1 CH₄ ve 2 H₂O kullanılarak atomların eşitlendiği görülür.
Farklı başlangıçlar denense de katsayılar aynıdır.
4. Soru: Denkleştirme için belirlediğiniz yollardan en pratik olanına grup arkadaşlarınızla karar veriniz.
Karar verirken işlem basamaklarını yazınız.
Cevap: En pratik işlem sırası şu şekildedir:
- Karbonu eşitle: CO₂ ve CH₄’te C zaten 1–1.
- Oksijeni eşitle: Ürünlerde 2 O olabilmesi için 2H₂O yazılır.
- Hidrojenleri eşitle: CH₄ (4 H) + 2H₂O (4 H) = 8 H → Solda 4H₂ yazılır.
Sonuç: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
5. Soru: Sınıf içindeki diğer grupların denkleştirme basamaklarıyla kendi denkleştirme basamaklarınızı karşılaştırınız.
Olası en pratik çözüme sınıfça karar veriniz.
Cevap: En pratik sıra C → O → H şeklindedir.
Bu sırada yalnızca katsayı kullanılarak denkleştirme yapılır.
Farklı yollar denense bile doğru sonuç her zaman aynıdır:
CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
Değerlendirme
1. Soru: Denkleştirmenin daha az basamaklı olması için atom sayılarının denkleştirme sırası nasıl olmalıdır?
Cevap: En kalabalık molekülden başlanmalıdır.
Bu gruba 1 katsayısı verilir.
En son oksijen ve hidrojen eşitlenmelidir.
2. Soru: Denkleştirdiğiniz tepkime üzerinden kimyasal tepkimelerde korunan ve korunmayan özellikleri yazınız.
Cevap: Korunanlar: Atom türü, atom sayısı, toplam tanecik sayısı ve kütle.
Korunmayanlar: Fiziksel hâl, molekül sayısı ve kimyasal özellikler.