10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 165–166 | Etkinlik: Çözünme Türleri
Bu etkinlikte çözünme olayları; iyonik, moleküler ve kimyasal çözünme olarak sınıflandırılır.
Sınıflandırma, çözünen taneciklerin yapısı ve çözücü ile etkileşimlerine göre yapılır.
Sayfa 165 – Etkinlik
Etkinlik Adı: Çözünme Türleri
Amaç: Çözünme türlerini çözücü–çözünen etkileşimleri temelinde ayırt edebilmek
Süre: 20 dakika
Soru 1: Tuzun ve amonyak gazının suda çözünmesi benzer midir? Ya da tuzlu su ile şekerli suyun çözünmesinde çözücü–çözünen etkileşimleri farklılık gösterir mi? Düşüncelerinizi yazınız.
Cevap: Tuzun suda çözünmesi ile amonyak gazının suda çözünmesi aynı değildir. Tuz, su içinde iyonlarına ayrılarak çözünürken amonyak, suyla kimyasal tepkimeye girerek yeni iyonlar oluşturur.
Benzer şekilde tuzlu suda iyonik çözünme, şekerli suda ise moleküler çözünme gerçekleşir. Bu nedenle çözücü–çözünen etkileşimleri birbirinden farklıdır.
Sayfa 166 – Etkinlik
Soru 2: Tabloda verilen sembolik ve alt mikro gösterimleri inceleyerek çözünme olaylarını ayırt etmek için ölçütler belirleyiniz.
Cevap: Çözünme türünü ayırt etmek için şu ölçütler dikkate alınabilir:
- Çözünen maddenin iyonik ya da kovalent yapıda olması
- Çözünme sırasında iyon oluşumu
- Kimyasal değişim gerçekleşip gerçekleşmediği
- Çözücü ile çözünen arasındaki etkileşim türü
Soru 3: Belirlediğiniz ölçütlere göre çözünme olaylarını çözünenin tanecik yapısını dikkate alarak sınıflandırınız.
- Tuzun suda çözünmesi: İyon-dipol etkileşimi vardır → İyonik çözünme
- Şekerin suda çözünmesi: Moleküller hâlinde dağılır → Moleküler çözünme
- Amonyak gazının suda çözünmesi: Kimyasal tepkime olur → Kimyasal çözünme
Soru 4: Verilen çözeltileri belirlediğiniz ölçütlere göre sınıflandırarak tabloyu doldurunuz.
- Tuzun suda çözünmesi → İyonik çözünme
- Şekerin suda çözünmesi → Moleküler çözünme
- Amonyak gazının suda çözünmesi → Kimyasal çözünme
Soru 5: Kitapta verilen çözünme türleri ile kendi yaptığınız sınıflandırmayı karşılaştırınız. Farklılık varsa nedenlerini açıklayınız.
Cevap: Genel olarak iki sınıflandırma arasında uyum vardır. Ancak çözünme yalnızca fiziksel görünüme göre değerlendirilirse hatalar oluşabilir. Tanecik yapısı ve etkileşim türleri dikkate alındığında doğru sınıflandırma yapılır.
Değerlendirme
Soru 1: Tuzlu su elektriği iletirken şekerli suyun iletmemesini çözücü–çözünen etkileşimleriyle açıklayınız.
Cevap: Tuz suda iyonlarına ayrıldığı için çözeltide serbest iyonlar oluşur ve elektrik iletimi sağlanır. Şeker suda iyonlaşmadığı için şekerli su elektrik iletmez.
Soru 2: Gazlı içeceklerde CO₂ gazının suyla etkileşimi sonucu oluşan çözünme türünü açıklayınız.
Cevap: CO₂ gazı suyla tepkimeye girerek karbonik asit oluşturur. Yeni bir madde oluştuğu için bu olay kimyasal çözünme olarak tanımlanır.