10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 50-52 Cevapları
Mantık ve Argümantasyonun Temel Kavramları
İnsan hayatı boyunca farklı düşünceler üretir ve iddialarda bulunur. Bu düşüncelerin anlaşılabilmesi için mantıklı ve düzenli bir şekilde sunulması gerekir. İşte bu noktada mantık ve argümantasyon devreye girer. Mantığın temel kavramlarını bilmek, düşünceleri sağlam temellere oturtmayı ve doğru bir akıl yürütme yapmayı mümkün kılar.
Soru 1: Mantığın ve akıl ilkelerinin önemi nedir? Mantıklı düşünmek için neden gereklidir?
Cevap: Mantık ve akıl ilkeleri, doğru düşünmenin temel taşlarıdır. Bu ilkeler olmadan düşünceler çelişkili, hatalı ve geçersiz olur.
- Özdeşlik ilkesi: Kavramların her yerde aynı anlamda kullanılmasını sağlar.
- Çelişmezlik ilkesi: Bir şeyin aynı anda hem doğru hem yanlış olamayacağını belirtir.
- Yeter-sebep ilkesi: Hiçbir şey sebepsiz doğru kabul edilemez.
Bu ilkeler düşüncelerimizi düzenler, yanlışları ayıklamamıza ve sağlam bir mantık geliştirmemize yardımcı olur.
Soru 2: Aşağıdaki kavramlara örnekler veriniz.
- Görüş: “En güzel mevsim yazdır.”
- Önerme: “Dünya Güneş’in etrafında döner.”
- Doğruluk: “Su 100 derecede kaynar.”
Argüman:
- Öncül 1: “Bütün insanlar ölümlüdür.”
- Öncül 2: “Sokrates insandır.”
- Sonuç: “O hâlde Sokrates ölümlüdür.”
Soru 3: Grup tartışmasında yaşadıklarınızı değerlendiriniz.
Cevap: Tartışmada örneklerimizi paylaştık, bazılarını daha uygun ifadelerle değiştirdik.
- Görüş için “En güzel yemek pizzadır.” örneğini kabul ettik.
- Doğruluk için “Su 0 derecede donar.” örneğini ekledik.
- Argüman örneğinde hepimiz “Ali insandır, bütün insanlar ölümlüdür, o hâlde Ali de ölümlüdür.” sonucunun doğru olduğunda hemfikir olduk.
Bu süreçte sakin, saygılı ve açık fikirli bir şekilde fikir alışverişi yaptık.
Metin Üzerinden Akıl Yürütme
Metin: Sanayisi gelişmiş ülkelerde sağlık hizmetleri daha nitelikli kabul edilir. Japonya, Almanya, Güney Kore, Rusya gibi ülkeler üst sıralarda yer almaktadır. Hindistan ve Çin de gelişmiş sanayiye sahiptir, bu yüzden sağlık hizmetlerinin kaliteli olması beklenmektedir.
Akıl yürütme türü: Tümevarım.
Öncül ve Sonuç:
- Öncüller: Gelişmiş sanayisi olan ülkelerde sağlık hizmetleri kalitelidir (örnekler verilmiştir). Hindistan ve Çin de gelişmiş sanayiye sahiptir.
- Sonuç: Hindistan ve Çin’de sağlık hizmetleri kaliteli olacaktır.
Tutarlılık: Tutarlıdır çünkü öncüller ile sonuç arasında mantıklı bir bağ vardır.
Geçerlilik: Geçerli değildir. Sanayileşme sağlık hizmetlerinin gelişmiş olacağı anlamına gelmez; öncüller sonucu destekler ama zorunlu kılmaz.
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 53 Cevapları
Mantık ve Argümantasyon Etkinlikleri
2. Metin – Kakao ve Çikolata Fiyatları
Soru 1: Metinde kullanılan akıl yürütme türü nedir?
Cevap: Bu metinde tümdengelim yöntemi kullanılmıştır. Genel bir ekonomik yasa olan arz-talep ilkesi, özel bir duruma (kakao üretimi ve çikolata fiyatları) uygulanmıştır.
Soru 2: Bu akıl yürütmenin öncül ve sonuç önermelerini yazınız.
Öncüller:
- Bir malın üretimi artarsa fiyatı düşer.
- Kakao üretimi artmaktadır.
Sonuç: O hâlde çikolata fiyatları düşecektir.
Soru 3: Bu akıl yürütmenin tutarlılığını değerlendiriniz.
Cevap: Tutarlıdır. Çünkü arz-talep kanunu ile kakao üretimi arasındaki bağlantı mantıklı şekilde kurulmuştur.
Soru 4: Bu akıl yürütmenin geçerliliğini değerlendiriniz.
Cevap: Geçerlidir. Öncüller doğru kabul edildiğinde sonuç zorunlu olarak ortaya çıkar.
3. Metin – Silgi ve Alerji Vakası
Soru 1: Metinde kullanılan akıl yürütme türü nedir?
Cevap: Bu metinde tümevarım yöntemi kullanılmıştır. Tek tek gözlemlerden (öğrencilerdeki kırmızı lekeler) genel bir sonuca ulaşılmıştır.
Soru 2: Bu akıl yürütmenin öncül ve sonuç önermelerini yazınız.
Öncüller:
- Bazı öğrencilerin ellerinde kırmızı lekeler vardır.
- Alerjinin nedeni ftalat isimli kimyasaldır.
- Bu madde bazı silgilerin üretiminde kullanılmaktadır.
- Alerji görülen öğrencilerin hepsi aynı marka silgiyi kullanmaktadır.
Sonuç: O hâlde alerjinin sebebi bu marka silgilerin içindeki kimyasaldır.
Soru 3: Bu akıl yürütmenin tutarlılığını değerlendiriniz.
Cevap: Tutarlıdır. Çünkü öğrencilerdeki ortak belirti ile kullanılan silgi arasında mantıklı bir bağ kurulmuştur.
Soru 4: Bu akıl yürütmenin geçerliliğini değerlendiriniz.
Cevap: Tam anlamıyla geçerli değildir. Çünkü farklı etkenler de alerjiye sebep olabilir. Ancak gözlemler sonucu güçlü bir şekilde desteklemektedir.
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 54 Cevapları
Performans Görevi: Safsatalara Dikkat Afişi
Soru: Bu performans görevinin amacı nedir?
Cevap: Safsata türlerini öğrenmek, bunların özelliklerini ve örneklerini görsellerle destekleyerek bir afiş hazırlamak, ayrıca safsataların toplumsal etkilerini değerlendirip çözüm önerileri sunmaktır.
Soru: Safsata nedir?
Cevap: Safsata, mantıksal olarak geçerli olmayan ama doğruymuş gibi görünen akıl yürütmelerdir. İnsanları yanıltır ve yanlış düşüncelere yönlendirir.
Soru: Safsata türleri ve örnekleri nelerdir?
1- Kişiye Saldırı:
- Örnek: “Onun söylediğine inanma, zaten derslerinde başarısız.”
- Toplumsal Etki: İnsanların fikirleri yerine kişilikleri hedef alınır.
- Çözüm: Fikirleri kişiden bağımsız değerlendirmek.
2- Otoriteye Başvurma:
- Örnek: “Bu ilaç çok etkilidir, çünkü bir ünlü oyuncu kullanıyor.”
- Toplumsal Etki: İnsanlar yanlış yönlendirilebilir.
- Çözüm: Bilgi ve kanıt aramak.
3- Çoğunluğa Uyum:
- Örnek: “Herkes bu telefonu alıyor, en iyisi bu.”
- Toplumsal Etki: Bilinçsiz tüketim artar.
- Çözüm: Araştırma yaparak kendi ihtiyacına göre karar vermek.
4- Yanlış Neden-Sonuç:
- Örnek: “Dua ettim, sınavdan yüksek not aldım; demek ki dua sayesinde oldu.”
- Toplumsal Etki: Gerçek nedenler göz ardı edilir.
- Çözüm: Olayların arasındaki ilişkiyi mantıklı araştırmak.
5- Genelleme:
- Örnek: “Bir matematik sorusunu yapamadım, demek ki ben matematikten anlamıyorum.”
- Toplumsal Etki: İnsanlar haksız yargılara maruz kalır.
- Çözüm: Daha çok örnek ve kanıta dayanmak.
Soru: Safsataların toplumsal olumsuzlukları nelerdir?
Cevap: İnsanları kandırır ve yanlış yönlendirir, toplumda kutuplaşmaya yol açar, adaletin ve doğru bilginin zayıflamasına neden olur.
Soru: Çözüm önerileri nelerdir?
Cevap: Eleştirel düşünmeyi geliştirmek, doğru bilgiye araştırma yaparak ulaşmak, söz ve davranışta tutarlı olmak, insanların fikirlerini saygıyla dinlemek.
Slogan: “Safsataya Kanma, Mantığa Sarıl!”