10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları
Sayfa 95-96 – Gazel ve Su Kasidesi Karşılaştırması
Soru: Aşağıda günümüz Türkçesiyle de verilen Su Kasidesi’ni okuyunuz. Gazel ile Su Kasidesi’ni tablodaki ölçütlere göre karşılaştırınız.
| Ölçütler | Gazel | Su Kasidesi |
|---|---|---|
| Nazım birimi | Beyit | Beyit (kaside) |
| Birim sayısı | 5–15 beyit arası (kısa) | Çok beyitli, gazelden daha uzun |
| Ölçü | Aruz ölçüsü (Fâ’ilâtün/Fâ’ilâtün/Fâ’ilâtün/Fâ’ilün) | Aruz ölçüsü |
| Tema | Aşk, sevgiliye duyulan tutku | Na‘t; Hz. Peygamber’e sevgi, övgü ve rahmet |
| Konu | Âşığın sevgiliye özlemi, aşk acısı, “döne döne” redifiyle coşku | Hz. Peygamber’in yüceliği, rahmet ve şefaat dileği; su redifiyle anlatılan övgü |
| Dil ve anlatım | Sanatlı, mazmunlarla yüklü; tekrarlar güçlü | Ağır, sanatlı; teşbih, telmih ve medhiye üslubu baskın |
| İmge | Zülf (saç), kandil, ay–gün, ayna, güvercin | Su, damla, gül, bahçıvan, ırmak/deniz, ab-ı hayat |
| Simge (sembol) | “Döne döne” hareketi, Kâbe, nazar, sevgili | Su = arınma, rahmet, diriltme; Gül = sevgili/Hz. Peygamber |
Karşılaştırma
Nazım Birimi: Gazelde de Su Kasidesinde de temel birim beyittir. Ancak gazel kısa ve öz beyitlerle kurulurken kaside çok daha uzun bir yapıya sahiptir.
Birim Sayısı:
- Gazel genellikle 5–15 beyit arasında olur.
- Su Kasidesi ise bir kaside olduğu için çok daha fazla beyit içerir.
Ölçü: İki türde de aruz ölçüsü kullanılmıştır. Fuzûlî’nin Su Kasidesi “Fâ’ilâtün/Fâ’ilâtün/Fâ’ilâtün/Fâ’ilün” kalıbıyla yazılmıştır.
Tema:
- Gazelde öne çıkan tema aşk, sevgili ve tutkudur.
- Su Kasidesi ise bir na‘ttır; Hz. Peygamber’e duyulan sevgi, rahmet ve övgü temel temadır.
Konu:
- Gazelde âşığın sevgiliye özlemi, aşk acısı, sevgilinin güzelliği işlenir.
- Su Kasidesi ise “su” redifi etrafında Peygamber sevgisini, onun merhamet ve şefaatini işler.
Dil ve Anlatım:
- Gazel: Daha bireysel, aşkı dile getiren sanatlı bir dildir.
- Su Kasidesi: Çok daha ağır, sanatlı; teşbih, telmih, medhiye üslubu ve dinî imgelerle yüklüdür.
İmge:
- Gazelde: Zülf (saç), ay–gün, kandil, ayna, güvercin…
- Kasidede: Su, damla, gül, bahçıvan, ırmak, deniz, ab-ı hayat…
Simge (Sembol):
- Gazelde: “Döne döne” redifiyle sürekli aşk coşkusu, sevgiliye yöneliş.
- Kasidede: “Su” simgesiyle arınma, diriliş, rahmet; “gül” ile sevgili/Hz. Peygamber sembolleştirilmiştir.
Kısa Özet
Gazel bireysel duyguların şiiriyken, Su Kasidesi ilahî sevginin ve Hz. Peygamber’e duyulan aşkın şiiridir. Gazel dünyevî aşkı işlerken, kaside aşkı ulvî bir boyuta taşır.