10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (MEB) – Sayfa 49
Sıra Sizde – Misafir Taşları
Soru 1: Misafir taşlarını yaptıran kişiler hakkındaki çıkarımlarınız nelerdir?
Cevap: Misafir taşlarını yaptıran kişiler, cömert, misafirperver, yardımsever ve paylaşmayı seven bireylerdir. İnsanlara yardım etmeyi ve misafirleri ağırlamayı görev edinmişlerdir.
Soru 2: Siz bu taşlara oturup bir ailenin evinde misafir olsaydınız o aileye karşı hangi duygulan beslerdiniz? Niçin?
Cevap: O aileye karşı saygı, sevgi ve minnettarlık duyardım. Çünkü bana evlerini açarak ekmeklerini, sofralarını ve gönüllerini paylaşmış olurlardı.
Sıra Sizde – Âşıklık Geleneği
Soru 1: Sunucunun programa başlama şekli hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
Cevap: Sunucu, samimi, etkileyici ve geleneği yaşatmaya yönelik bir üslupla programa başlamıştır. Bu tavır, geleneğin değerini öne çıkarmaktadır.
Soru 2: “Âşık okunmayan bir hece gibi / Sabahı bekleyen bir gece gibi / Analiz yaptılar sonuç çıkmadı / Âşık bilinmeyen bilmece gibi” dizelerinin sunucu tarafından dile getirilmesinin sebepleri neler olabilir?
Cevap: Bu dizelerle âşığın anlaması zor, derin ve gizemli yönü anlatılmıştır. Âşıkların kolay çözülemeyen ama değerli kişilikler oldukları vurgulanmıştır.
Soru 3: Program sunucusu, atışmayı tanımlarken neleri önceliyor? Bunun sebepleri neler olabilir?
Cevap: Sunucu, atışmanın yarış değil, bir sanat ve doğaçlama şiir söyleme geleneği olduğunu öne çıkarıyor. Çünkü yanlış anlaşılmaması, kültürün doğru aktarılması için bu önemlidir.
Soru 4: Âşık atışması sırasında âşıkların hangi özellikleri ön plana çıkmaktadır?
Cevap: Âşıkların doğaçlama yetenekleri, hazırcevaplıkları, söz sanatlarını kullanma becerileri ve manevi değerlere bağlılıkları dikkat çekmektedir.
Soru 5a: Âşık atışmasında hangi değerlerin vurgulandığını örneklerle açıklayınız.
Cevap: Atışmalarda doğruluk, vefa, Allah’a bağlılık, sözünde durma gibi değerler ön plandadır. Örneğin, “sözünden dönen savaşına bela getirir” dizesi, sözünde durma değerini gösterir.
Soru 5b: Âşık atışmasında seçilen konulara değerlerin yansıtılmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
Cevap: Çünkü âşıklık geleneği sadece bir eğlence değil, toplumu eğiten, yol gösteren ve ahlaki değerleri canlı tutan bir kültürdür.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (MEB) – Sayfa 50
Karşılaştıralım
Soru 1: Turnalar adlı türküyle aşağıdaki şiiri verilen ölçütlere göre karşılaştırınız.
| Ölçütler | Turnalar | Nerdesin (Ahmet Kutsi Tecer) |
|---|---|---|
| Gelenek | Halk edebiyatı geleneği, anonim ve sözlü aktarım | Modern edebiyat geleneği, bireysel şiir |
| Söylenme/Yazılma Amacı | Hasret ve ayrılığı dile getirme, haber gönderme | Aşk özlemi ve sevgiliye kavuşma isteği |
| İleti | Turnalar aracılığıyla sevgiliye haber gönderme, ayrılığın dile gelişi | Sevgilinin yokluğu karşısında özlem ve bekleyiş |
| Söyleyici | Halkın ortak sesi, anonim bir anlatıcı | Şairin bireysel duyguları, kişisel söylem |
| Ahenk Unsurları | Ezgi, kafiye, redif, tekrarlar, hece ölçüsü | Uyak, redif, ritim, lirik anlatım |
Sıra Sizde
Soru 1: Turnalar adlı türkünün hangi disiplinlerle ilişkilendirilebileceğini türküden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Turnalar türküsü; coğrafya (dağ, yol, kış), biyoloji (turna kuşu), din (Mevlâ sözü), halkbilimi (sözlü gelenek, anonim oluşu) ve edebiyat (şiirsel anlatım, benzetmeler) ile ilişkilendirilebilir.
Soru 2: Turnalar türküsünde işlenen konu hangi sanat dallarıyla ele alınabilir? Yazınız.
Cevap: Türkünün konusu; müzik (ezgi ve icrası), resim (turnaların gökyüzündeki görünümü), tiyatro ve dans (ayrılık ve kavuşma sahneleri), edebiyat (şiir, hikâye) ve sinema (hasret, ayrılık ve kavuşma temalı sahneler) aracılığıyla işlenebilir.