10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 23 Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)
Birlikte Öğrenelim – Düşün/Eşleş/Paylaş
Soru: Koşuğun ahenk unsurları nelerdir?
Cevap: Koşukta ahenk; ölçü, uyak, redif, ses tekrarları (aliterasyon ve asonans) ve ezgi unsurlarıyla sağlanmıştır.
Soru: Koşuğun söylenme amacı ne olabilir?
Cevap: Koşuğun amacı, doğayı, göçebe yaşamı ve toplum hayatındaki olayları dile getirmek, aynı zamanda insanın duygularını ezgili bir söyleyişle aktarmaktır.
Soru: Koşuğun iletileri nelerdir?
Cevap: Koşuk, insana şu mesajları vermektedir: İnsan tabiatla iç içedir, doğa olayları günlük yaşamı doğrudan etkiler, hayvancılık ve göçebe yaşam kültürü toplumsal hayatın merkezindedir.
Sıra Sizde – Reşide Hatice Hanım Vakfı
1. Soru: Reşide Hatice Hanım’ın karakteriyle ilgili çıkarımlarınızı paylaşınız.
Cevap: Reşide Hatice Hanım, merhametli, duyarlı, yardımsever ve sorumluluk bilinci yüksek bir kişidir. Toplumun ve hayvanların ihtiyaçlarını görüp çözüm üretecek kadar vicdanlıdır.
2. Soru:
a) Toplumda hangi sorunlara çözüm üretmek veya hangi alanlarda farkındalık yaratmak amacıyla bir vakıf kurmayı düşünürdünüz?
Cevap: Ben bir vakıf kursaydım, eğitimde fırsat eşitliği, sokak hayvanlarının korunması ve çevre bilincinin geliştirilmesi alanlarında projeler üretirdim.
b) Kuracağınız vakıf bünyesinde ne tür projeler üretmek isterdiniz?
- Maddi durumu yetersiz öğrencilere burs ve kitap desteği,
- Sokak hayvanları için modern barınaklar ve ücretsiz sağlık hizmetleri,
- Çevreyi korumak için ağaçlandırma, sıfır atık ve geri dönüşüm kampanyaları düzenlerdim.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 24 Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)
1. Soru - Sayfa 17-18’de okuduğunuz koşukla aşağıdaki şiiri, tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırarak bu şiirlerin benzer ve farklı yönlerini tespit ediniz. Bu tespitleri yaparken nasıl bir yol izlediğinizi gerekçeleriyle açıklayınız.
| Ölçütler | Koşuk | Lisan |
|---|---|---|
| İçerik | Doğa olayları, hayvancılık, göçebe yaşam ve tabiat tasvirleri yer alır. | Dil bilinci, Türkçenin korunması ve milli kimlik öne çıkar. |
| Dönem | İslamiyet öncesi Türk edebiyatının ürünüdür. | Millî Edebiyat Dönemi’ne aittir. |
| Üslup | Ezgili, betimleyici, halk söyleyişine yakın. | Açık, öğretici, buyurgan bir dil. |
| Açık ve Örtük İletiler | Açık: Doğanın döngüsü, hayatın devamı. Örtük: Birlik ve bereket. | Açık: Türkçeyi yabancı kelimelerden arındırmak. Örtük: Milli dil bilinci, ulusal kimlik. |
Karşılaştırma yapılırken içerik, dönem, üslup ve şiirlerin verdiği mesajlar dikkate alınmıştır.
2. Soru - Şimdiye kadar edindiğiniz bilgilerden ve yukarıdaki tabloda yaptığınız tespitlerden hareketle sözlü gelenekle ilgili genellemeleri yazınız. Yazdığınız genellemeleri arkadaşlarınızla paylaşınız.
- Sözlü gelenek ürünleri, halkın günlük hayatını ve doğa gözlemlerini konu edinir.
- Şiirlerde sade bir dil, ezgi ve ritim ön plandadır.
- Toplumun ortak değerleri, inançları ve yaşam tarzı bu şiirlere yansımıştır.
- Kuşaktan kuşağa aktarılırken ezgiyle söylenmesi, onları halk arasında yaygınlaştırmıştır.
- Sözlü geleneğin temel amacı, hem eğlendirmek hem de kültürel değerleri yaşatmak olmuştur.
3. Soru - Koşuğun ve Lisan adlı şiirin içeriğini nasıl bir görselle yansıtmak isterdiniz? Gerekçelendirerek açıklayınız.
- Koşuk için: Baharın gelişini, dağları, bulutları, yağmuru ve kopuz çalan bir ozanı gösteren bir görsel seçerdim. Çünkü koşuk doğayı ve göçebe yaşamı anlatır.
- Lisan için: Beyaz bir sayfa üzerinde parlayan “Türkçe” kelimesi ve ışık saçan bir kalem görseli hazırlardım. Çünkü Lisan şiiri, dilin sadeleşmesini, aydınlık ve millî bilinç kazandırmasını savunur.
Bu görseller, şiirlerin ana temasını okuyucuya daha güçlü ve anlaşılır bir şekilde aktarır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 25 Cevapları (MEB 2025-2026)
Sıra Sizde
Soru: Aşağıda verilen şiirleri içerik, şekil, ahenk, dil ve üslup özellikleri bakımından inceleyerek Türk şiirinin değişim ve dönüşümüyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.
- Koşuk (Anonim, Dadaloğlu): Doğa, yiğitlik ve kahramanlık temaları işlenir. Hece ölçüsü, dörtlük nazım birimi ve ezgili söyleyiş hâkimdir. Dil sadedir, halkın kullandığı gündelik Türkçeye yakındır.
- Divan şiiri (Şeyh Galib): Aruz ölçüsü kullanılır. Ağır, sanatlı, Arapça-Farsça tamlamalarla süslü bir dil vardır. Tasavvuf ve soyut konular işlenmiştir. Ahenk daha çok sanatlı söyleyişten doğar.
- Âşık edebiyatı (Âşık Veysel): Hece ölçüsüyle yazılmıştır. Dili sadedir, halk söyleyişine yakındır. Sevgi, doğa, birlik ve insana dair evrensel temalar işlenir. Halk geleneğini devam ettirirken bireysel duygular da öne çıkar.
- Modern şiir (Cahit Sıtkı Tarancı): Serbest ölçü de kullanılır. Günlük Türkçe ile bireysel ve modern duygular işlenir. Doğa ve bahar teması modern bir bakış açısıyla aktarılır.
Değerlendirme: Türk şiirinde sözlü gelenekten Divan’a, Âşık edebiyatından modern şiire uzanan çizgide belirgin bir değişim vardır. İlk dönemlerde doğa, kahramanlık ve toplumsal birlik temaları ön plandayken Divan edebiyatında sanatlı, ağır dil ve tasavvuf öne çıkmıştır. 20. yüzyılda ise dil sadeleşmiş, bireysel ve toplumsal duygular ön plana çıkmıştır. Ölçü ve üslup değişmiş olsa da ahenk her dönemde şiirin temel unsuru olarak varlığını sürdürmüştür.