10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 21 Cevapları – MEB Yayınları
Sıra Sizde
Okuduğunuz koşuktan ve aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız
Soru 1: Koşuk metninin ait olduğu dönemde Türklerin yaşam tarzına dair hangi çıkarımlarda bulunabilirsiniz? Gerekçelendirerek yazınız.
Cevap: Türkler, göçebe bir yaşam sürmüş, atı hayatlarının merkezine almış, hayvancılık ve avcılıkla uğraşmıştır. Ayrıca savaşçılık ve akıncılık onların günlük yaşamlarının önemli bir parçasıdır. Bu durum, hem sosyal hayatlarına hem de edebiyatlarına yansımıştır.
Soru 2: Türklerin yaşam tarzının koşuk metninde ele alınan konulara etkisi hakkında ne düşünüyorsunuz? Yazınız.
Cevap: Türklerin yaşam tarzı doğa ile iç içedir. Bu nedenle koşuklarda doğa, mevsimler, hayvanlar, yiğitlik ve kahramanlık konuları sıkça işlenmiştir. Günlük hayatlarında önemli bir yere sahip olan unsurlar şiirlerde de kendini göstermektedir.
Soru 3: Türklerin yaşam tarzını göz önünde bulundurduğunuzda koşuk metninin ait olduğu dönemdeki sözlü ürünlerin dili hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Koşukların dili sade, açık ve anlaşılırdır. Ezgiye uygun, sözlü kültür geleneğini sürdüren bir üslup kullanılmıştır. Günlük yaşamdan alınan canlı tasvirler sayesinde dinleyicilerin kolayca anlayabileceği bir anlatım tercih edilmiştir.
Soru 4: Koşuk metninin ait olduğu dönemdeki şiirlerle ilgili hangi özelliklere ulaşabilirsiniz? Yazınız.
Cevap: Bu dönemdeki şiirler:
- Kopuz eşliğinde söylenmiştir.
- Dörtlük nazım birimi kullanılmıştır.
- Tabiat, kahramanlık, yiğitlik ve avcılık gibi temalar ön plandadır.
- Ezgi ve ritim ön planda tutulmuş, sözlü kültürün özellikleri yansıtılmıştır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 22 Cevapları – MEB Yayınları
Soru 1: Aşağıdaki Venn şemasında yer alan ahenk, ezgi ve ritim kavramlarının tanımlarını okuyunuz. Bu tanımlardaki ortak ve farklı yönleri tespit ederek bunları şema üzerinde ilgili yerlere yazınız.
- Ahenk: Söz düzeni, kelimeler arası uyum, kulağa hoş gelen ses düzeni.
- Ritim: Ölçü, vurgu ve durak tekrarlarından doğan ses uyumu.
- Ezgi: Belli kurallara göre düzenlenmiş, kulağa hoş gelen ses dizisi.
- Ortak yön: Hepsi kulağa hoş gelen uyumu sağlar, şiirin akıcılığını güçlendirir.
- Farklı yön: Ahenk söz düzeniyle, ritim ölçü ve vurguyla, ezgi ise müzikal seslerle ilgilidir.
Soru 2: Okuduğunuz koşukta birbiriyle ahenkli kelimeler hangileridir? Bu kelimeler hangi yönleriyle şiirin ahengine katkı sağlamıştır?
Cevap: “Bulut–yağmur–su”, “dağ–taş–aşar”, “boğa–böğrüşür” gibi kelimeler ahenkli kullanılmıştır. Ses tekrarları, kafiyeler ve redifler şiirin ezgili okunmasına ve akışkan olmasına katkı sağlamıştır.
Soru 3: Okuduğunuz koşuğun teması nedir? Aynı temada bir şiir yazacak olsanız şiirinizin ezgili bir şekilde okunması için hangi ahenk unsurlarını kullanırdınız?
Cevap: Koşuğun teması doğanın canlanması ve baharın gelişidir. Aynı temada bir şiir yazacak olsam hece ölçüsü, yarım ve tam kafiyeler, redifler, ses tekrarları (aliterasyon ve asonans) kullanırdım. Böylece şiir daha akıcı ve ezgili olurdu.
Soru 4: Okuduğunuz koşukta ahengi sağlayan kelimelerin temayı yansıtmada etkili olduğunu düşünüyor musunuz? Açıklayınız.
Cevap: Evet, ahenkli kelimeler doğadaki hareketliliği, yağmuru, rüzgârı ve baharın coşkusunu daha etkili şekilde yansıtmaktadır. Böylece okuyucu, doğanın canlanışını hem anlam hem de ses düzeni bakımından hisseder.