10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 134 – Sıra Sizde Cevapları
Soru: Söyleşide divan edebiyatı nasıl tanımlanmıştır?
Cevap: Divan edebiyatı, sanat kaygısının ön planda olduğu, güçlü bir ölçü ve musiki ile yazılan; hayal gücüne dayalı sembolik anlatımın hâkim olduğu klasik bir şiir geleneği olarak tanımlanmıştır.
Soru: “Divan edebiyatı, edebiyatımızın belkemiğidir.” sözünün anlamı nedir?
Cevap: Bu söz, divan edebiyatının Türk şiirine yön veren, edebiyatımızın temel kurallarını ve estetik yapısını oluşturan en güçlü kaynak olduğunu ifade eder. Türk şiirinin gelişiminde ana omurga görevi görmüştür.
Soru: Divan edebiyatında sosyal hayatın izleri nasıl görülür?
Cevap: Toplumun sevinci, aşk anlayışı, gündelik alışkanlıkları, şehir yaşamı, mevsimler ve törenler divan şiirine yansımıştır.
Örneğin: İstanbul güzellikleri, dost meclisleri, eğlenceler, bayramlar ve sevgiliye dair duygular şiirlerde sıkça işlenir.
Soru: “Sanatkârlık imkânsızı başarabilmenin macerasıdır.” sözünü açıklayınız.
Cevap: Sanatçı sınır tanımaz; zor ve ulaşılmaz olanı bile eserinde görünür kılabilir. Bu yüzden sanat üretmek bir cesaret, yenilik ve keşif yolculuğudur. Bu söz sanatçının ruhundaki mücadeleyi anlatır.
Soru: Söyleşiye başka bir başlık verseydiniz ne olurdu?
Cevap: “Sözün Musikisi: Divan Şiirine Yolculuk”
→ Çünkü konuşmada şiir ve musiki ilişkisi üzerinde özellikle durulmuştur.
Soru: “Divan edebiyatı sadece saray çevresine aittir.” görüşüne katılıyor musunuz?
Cevap: Katılmıyorum. Divan şairleri sadece sarayda değil; Anadolu’nun birçok şehrinde yaşamış, halkın hislerini eserlerine katmışlardır.
Bu edebiyat, toplumun kültürel mirasını yansıtan ortak bir değerdir.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 135 – Sıra Sizde Cevapları
1) Dinlediğiniz/izlediğiniz söyleşide yer alan açık iletili cümlelerden beşini yazınız.
- Divan edebiyatı, Türk edebiyatının temelidir.
- Şiirde ritim ve ahenk aruz ölçüsüyle sağlanır.
- Klasik şiir, yaşadığı dönemin ruhunu yansıtır.
- Sanat, insana yeni bakış açıları kazandırır.
- Divan edebiyatı güçlü bir geleneğin ürünüdür.
2) Dinlediğiniz/izlediğiniz söyleşiden alınan aşağıdaki cümleleri anlamlarına göre (neden-sonuç, koşul, tanım, karşılaştırma vb.) inceleyerek tablodaki ilgili bölüme yazınız.
| Örnek cümle | Cümle anlamı |
|---|---|
| Aslında klasik edebiyat donuk, kendini tekrar eden bir alan olsaydı yedi yüzyıl devam etmezdi. | Koşul cümlesi |
| Halk tarafından benimsenmek bakımından hiçbir Türk şiiri onunla yarışamaz. | Karşılaştırma cümlesi |
| İstanbul’da kış çok sert geçtiği için boğaz donmuş ve kıtlık çıkmıştır. | Neden-sonuç cümlesi |
| Nâbî’den sonra da pek çok büyük şair yetişmiştir. | Genelleme cümlesi |
| Bizim kadar kendi klasik birikimine bigâne toplum yoktur. | Abartma/üstünlük cümlesi |
| Aruz; ahengi milim milim sağlayan bir ölçüdür. | Tanım cümlesi |
| Batı’da “do, re, mi, fa” varsa bizde “fâilâtün” vardır. | Karşılaştırma cümlesi |
| Aruzu gençlere sevdirmek için şiirleri örneklerle sunmalıyız. | Amaç-sonuç cümlesi |
3) a) Dinlediğiniz/izlediğiniz söyleşide sunucunun beden dilini kullanıp kullanmadığını gerekçeleriyle açıklayınız.
Cevap: Evet, sunucu beden dilini etkili bir şekilde kullanmıştır.
Konuşurken yüz ifadeleriyle duyguları desteklemiş, el hareketleriyle önemli yerleri vurgulamış, dinleyiciyle sürekli göz teması kurarak iletişimi canlı tutmuştur. Bu durum söyleşiyi daha samimi, anlaşılır ve dikkat çekici hâle getirmiştir.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 136 – Sıra Sizde Cevapları
b) Konuşmacı, sunucunun sorularına cevap verirken beden dilini ve ses tonunu nasıl kullanıyor? Açıklayınız.
Cevap: Konuşmacı, kendinden emin bir duruşla beden dilini etkili biçimde kullanmıştır. Ellerini zaman zaman hareket ettirerek vurgular yapmış, mimikleriyle duygularını desteklemiştir. Ses tonu ise oldukça akıcıdır; bazı noktalarda alçak tonda anlatarak merak uyandırmış, önemli yerlerde ise tonunu yükselterek dikkatleri üzerine toplamıştır. Bu kullanım konuşmayı daha anlaşılır ve ilgi çekici hale getirmiştir.
c) Sunucunun yerinde siz olsaydınız hangi farklı soruları sorardınız?
Cevap: Sunucu olsaydım şu soruları yöneltirdim:
- Divan şiirinin genç nesiller tarafından anlaşılması için neler yapılabilir?
- Divan şairlerinin toplum üzerindeki etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Sizin için gelmiş geçmiş en etkileyici beyit hangisidir ve neden?
- Divan edebiyatında kadın şairlerin rolünü nasıl görüyorsunuz?
Bu sorular, söyleşinin daha zengin bir içerik kazanmasına katkı sağlar.
4) Bu ifadeden ve söyleşiden hareketle klasik edebiyat döneminde sosyal ve kültürel yaşam hakkında hangi çıkarımlara ulaşılır?
Cevap: Klasik edebiyatın durağan olmadığı aksine dönemin sosyal hayatıyla sürekli etkileşim hâlinde olduğu anlaşılmaktadır. Toplumda edebiyat, müzik, sohbet meclisleri ve ilmî tartışmalar önemli bir yer tutmuştur. Saraydan halka kadar geniş bir çevre sanata ilgi duymuş, şiir hayatın önemli bir parçası hâline gelmiştir. Bu da o dönemde kültürel dinamizmin yüksek olduğunu gösterir.
5) Koca Ragıp Paşa’nın sözünden yola çıkarak onun ve eserleri hakkında hangi çıkarımlar yapılabilir?
Cevap: Bu söz, Koca Ragıp Paşa’nın her zaman yenilik peşinde olduğunu gösterir. Kendini tekrar eden şiirlerden uzak durmuş, diğerlerinden farklı ve benzersiz şiirler yazmayı amaçlamıştır. Eserlerine yüksek bir özgünlük iddiasıyla yaklaşmış; bu da onun hem kendine güvenen hem de sanatı ciddiye alan bir şair olduğunu ortaya koymaktadır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 137 – Karşılaştıralım Cevapları
1. a) Edebî adlı söyleşi ile Serenad ve Suyu Arayan Adam adlı metinleri tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırarak sınıflandırınız.
| Ölçütler | Edebî | Serenad | Suyu Arayan Adam |
|---|---|---|---|
| Tür | Öğretici metindir. | Şiirdir. | Anı türündedir. |
| Yazılış amacı | Bilgilendirmek ve düşündürmek amaçlanmıştır. | Aşk ve doğa duygularını estetik biçimde anlatmaktır. | Yazarın çocukluk anılarını ve kültürel değerleri aktarmaktır. |
| Dil ve anlatım | Açık ve sade bir dil kullanılmıştır. | Sanatsal, imgeli ve duygulu bir dil kullanılmıştır. | Betimlemelerle desteklenmiş sade ve içten bir dil vardır. |
| Konu | Divan şiiri ele alınmıştır. | Sevgi, aşk ve özlem duygusu vardır. | Eğitim, kültür ve geleneksel değerler anlatılmıştır. |
| Açık iletiler | Bilgi verme amaçlıdır, açık iletiler hâkimdir. | Aşkın güzellik sunduğu anlatılır. | Bilgiye ve eğitime saygı duyulması gerektiği işlenmiştir. |
| Örtük iletiler | Divan şiirinin değerini anlama vurgusu vardır. | Aşkın insan ruhuna iyilik kattığı belirtilir. | Geleneksel değerlerin kişiliği şekillendirdiği belirtilir. |
1. b) Dinlediğiniz/izlediğiniz söyleşiyi özetleyiniz. Özetinizi arkadaşınızla paylaşarak onun geri bildirimlerine göre gözden geçiriniz.
Cevap: Söyleşide, klasik Türk edebiyatının yalnızca eski dönemlere ait bir sanat olmadığı, günümüze kadar etkisini sürdürdüğü anlatılmıştır. Aruz ölçüsünün şiire ahenk ve estetik kattığı vurgulanmış; divan şiirinin derinlikli, ince anlam katmanları olduğu belirtilmiştir. Ayrıca klasik edebiyatın sanat, müzik ve kültürel yaşamla yakından ilişkisi olduğu ifade edilmiştir.