10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 119 Cevapları | MEB Yayınları
Karşılaştıralım
Soru 1: “Döne döne” redifli gazelle Kaldırımlar şiirini aşağıda verilen ölçütler doğrultusunda karşılaştırınız.
| Ölçütler | Gazel | Kaldırımlar |
|---|---|---|
| Nazım birimi | Beyit | Dörtlük |
| Kullanılan imgeler | kandil-i sipihr, zülf, kebüter (güvercin), ayna, Kâbe, ay-gün | karanlık sokak, yıldırım, “mil çekilmiş evler”, taş kemer, ıslak yorgan, fener, kişileştirilen kaldırımlar |
| Tema | Aşk, sevgilinin güzelliği, lirizm | Yalnızlık, korku, iç çatışma, varoluş |
| Edebi dönem | Divan Edebiyatı (XV. yüzyıl – Necatî Bey) | Cumhuriyet Dönemi – Saf Şiir (Necip Fazıl Kısakürek) |
Değişim ve Süreklilik
Soru 2.1: “Döne döne” redifli gazelde imgelerin kullanılma biçimiyle Kaldırımlar şiirinde imgelerin kullanılma biçimi hakkındaki görüşlerinizi yazınız.
Cevap: “Döne döne” gazelinde imgeler soyut, süslü ve geleneksel bir dilde; dinî ve tasavvufî çağrışımlar taşır. Kaldırımlar şiirinde ise imgeler somut, şehir yaşamına ve bireyin yalnızlık duygusuna yöneliktir.
Soru 2.2: Şiirlerde kullanılan söz varlığının günümüzde kullanılıp kullanılmadığı hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
Cevap: Gazeldeki Arapça-Farsça kelimeler (zülfü, kebüter, sipihr) günümüz Türkçesinde kullanılmazken, Kaldırımlar şiirinde geçen kelimeler (“karanlık”, “sessizlik”, “taş”, “fener”) günümüzde hâlâ anlaşılır ve kullanılmaktadır.
Soru 2.3: Divan şiiri geleneğinden modern şiir geleneğine kadar devam eden süreçte şiirde değişmeyen unsurlar nelerdir?
Cevap: Şiirde değişmeyen unsurlar; duyguların yoğun biçimde aktarılması, imgelerin kullanımı, ölçü ve ahenk arayışı, estetik kaygı ve sanat değeri olmuştur.
Soru 2.4: Divan şiiri geleneğinden modern şiir geleneğine kadar devam eden süreçte şiirde değişen unsurlar nelerdir?
Cevap: Değişen unsurlar ise kullanılan dil, biçim, tema ve anlatım tarzıdır. Divan şiiri süslü, sanatlı ve geleneksel bir dil kullanırken; modern şiir sade, bireysel ve içsel bir anlatımı tercih eder.
Soru 2.5: Şiirdeki bu değişikliklerin sebepleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Toplum yapısının, yaşam biçiminin, düşünce sisteminin ve dilin zamanla değişmesi bu farklılaşmanın temel nedenidir. Ayrıca bireyselleşme, Batı edebiyatının etkisi ve modernleşme süreci, şiirin biçim ve tema yönünden yenilenmesini sağlamıştır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 120-121 Cevapları | MEB Yayınları
Sıra Sizde
Soru 1: Aşağıdaki çok modlu metnin sonuna açık uçlu sorular yerleştirilmiştir. Metinden faydalanarak bu soruları cevaplayınız.
Cevap: Bu sorular öğrencilerin dinleme metniyle ilgili çıkarım yapmasını amaçlamaktadır. Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde genellikle iç dünyaya yönelme, yalnızlık, metafizik sorgulamalar ve Allah’a sığınma temaları öne çıkar.
Soru 2: Aşağıdaki şiirlerden hangisi Necip Fazıl Kısakürek’e ait olabilir? Düşüncelerinizi gerekçeleriyle açıklayınız.
Cevap: “Örümcek Ağı” şiiri Necip Fazıl Kısakürek’e aittir. Çünkü şiirde karanlık atmosfer, ruhsal gerilim, ölüm duygusu ve içe yöneliş hâkimdir. “Duvara bir titiz örümcek gibi / İnce dertlerimle işledim bir ağ.” dizeleri, Necip Fazıl’ın mistik, yalnız ve derin ruhsal temalarını yansıtır.
Karşılaştıralım
Soru 1: Kaldırımlar şiiriyle aşağıdaki Mehmed Sıradağları şiirini tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırınız.
| Ölçütler | Kaldırımlar (Necip Fazıl Kısakürek) | Mehmed Sıradağları (Attilâ İlhan) |
|---|---|---|
| Nazım Birimi | Dörtlük | Bent |
| Ölçü | 14’lü Hece Ölçüsü | Serbest Ölçü |
| Tema | Yalnızlık, içsel çatışma, varoluş | Kahramanlık, vatan sevgisi, toplumsal direniş |
| Dil ve Üslup | Sade, yalın, imgeli, duygusal, içe dönük | Coşkulu, güçlü, toplumcu, epik anlatım |
Soru 2: Cumhuriyet Dönemi’nde yazılan bu şiirlerin farklı özelliklere sahip olmasının sebepleri neler olabilir?
Cevap: Cumhuriyet Dönemi’nde hem bireysel hem de toplumsal konuların öne çıkmasıyla şairlerin temaları değişmiştir.
- Necip Fazıl bireyin iç dünyasını, yalnızlığını ve metafizik arayışlarını işlemiştir.
- Attilâ İlhan ise toplumcu gerçekçilik akımının etkisiyle kahramanlık, bağımsızlık ve milli mücadele duygularını anlatmıştır.
Bu farklılığın temel nedeni, dönemin sosyal yapısı, ideolojik etkiler ve sanat anlayışlarındaki çeşitlenmedir.