10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 94 Cevapları
1) Numaralanmış görsellerdeki yeryüzü şekillerinin neler olduğunu aşağıya yazınız.
- Mantar kaya
- Buzul (tekne) vadisi
- Falez (yar)
- Tombolo (saplı ada)
2) Yazdığınız yeryüzü şekillerinin oluşumunda hangi dış etkenler rol oynamıştır?
- Mantar kaya → Rüzgâr aşındırması
- Buzul vadisi → Buzulların aşındırması ve oyma hareketi
- Falez → Dalga aşındırması ve kıyı gerilemesi
- Tombolo → Dalga ve kıyı akıntılarının biriktirme hareketi
3) Bu yeryüzü şekillerinin oluşumunda aşınım ve birikim süreçlerinden hangileri etkili olmuştur?
1- Mantar kaya → Aşınım
2- Buzul vadisi → Aşınım
3- Falez → Aşınım
4- Tombolo → Birikim
Özet: İlk üç görsel aşınım, son görsel birikim süreci ile meydana gelmiştir.
10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 95 Cevapları
Aşınım ve Birikim Süreçleri – Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri
1. Numaralanmış görsellerdeki yeryüzü şekillerinin neler olduğunu aşağıya yazınız.
- Traverten (Pamukkale – Karstik Birikim)
- Kanyon Vadi (Saklıkent vb. – Akarsu Aşınımı)
- Kumsal / Delta Kıyısı (Akarsu ve dalga birikimi)
- Kumul (Rüzgâr birikimi)
- Peribacası (Kapadokya – Dış kuvvet aşındırması)
- Şelale (Fay hattı / eğim kırıklığı nedeniyle akarsu aşındırması)
2- Görsellerde verilen yeryüzü şekillerinin oluşumunda hangi kuvvetlerin aşınım ve birikim süreçleri etkili olmuştur?
| Şekil | Oluşum Kuvveti | Süreç |
|---|---|---|
| Traverten | Yer altı suları (karstlaşma) | Birikim |
| Kanyon Vadi | Akarsu | Aşınım |
| Kumsal / Delta | Dalga + akarsu + kıyı akıntıları | Birikim |
| Kumul | Rüzgâr | Birikim |
| Peribacası | Yağmur, rüzgâr, donma-çözülme | Aşınım |
| Şelale | Akarsu aşınımı | Aşınım (dev kazanı oluşumu) |
3) Görsellerdeki yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkili olan kuvvetlerin aşınım ve birikim süreçleriyle yeryüzü şekillerinin bulunduğu alanların coğrafi koşulları arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Traverten: Kireçtaşı bulunan bölgelerde ve sıcak su kaynaklarının fazla olduğu yerlerde oluşur.
➜ Örn: Pamukkale / Denizli
Kanyon: Sert kayaların bulunduğu, yüksek ve eğimli alanlarda akarsu derine doğru aşındırır.
➜ Örn: Köprülü Kanyon / Antalya
Delta ve kumsal: Akarsuların sığ denizlere döküldüğü kıyılarda alüvyon birikir.
➜ Örn: Çukurova Deltası
Kumul: Kurak ve rüzgârlı çevrede ortaya çıkar.
➜ Örn: Konya Karapınar
Peribacası: Volkanik tüf ve yarı kurak iklimin ortak etkisiyle şekillenir.
➜ Örn: Kapadokya / Nevşehir
Şelale: Fay hatları ve ani eğim değişiklikleri bulunan bölgelerde görülür.
➜ Örn: Tortum Şelalesi / Erzurum
10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 96 Çalışma Yaprağı Cevapları
Aşınma – Birikme – Çözünme – Alüvyal – Karstlaşma kavramlarını içeren özgün metin:
Yakın çevremizde akarsular aşınma yaparak taşıdıkları malzemeleri düz alanlarda biriktirir ve alüvyal verimli topraklar oluşturur. Kireç taşı gibi kayaların bulunduğu yerlerde yağmur suları çözünme etkisiyle karstlaşma şekillerini meydana getirir. Böylece aşınma, birikme ve çözünme süreçleri yeryüzü şekillerinin oluşumunda önemli rol oynar.
Aşınma – Birikme – Çözünme – Alüvyal – Karstlaşma kavramlarını kullanarak hazırlanmış metin:
Cevap (Uzun ve Çok Güzel Metin):
Yakın çevremdeki akarsu ve vadilerde akarsu aşınması sürekli devam etmektedir. Akarsular, hızlarının yüksek olduğu eğimli alanlarda kayaları ve toprağı aşındırarak malzemeleri aşağı taşır. Bu aşınma sonucunda akarsu vadileri giderek derinleşir ve çevredeki yeryüzü şekilleri değişir. Akarsuyun taşıdığı ince malzemeler, ova tabanlarında hızın azaldığı yerlerde birikme ile toplanır ve alüvyal topraklar oluşur. Alüvyal toprakların bulunduğu bu alanlar, tarım açısından oldukça verimli olduğu için insanlar tarafından yoğun bir şekilde yerleşim ve tarımsal faaliyetlerde kullanılır.
Bölgemizde kalkerli arazilerde karstlaşma oldukça yaygındır. Yağış sularının toprağa sızmasıyla çözünme süreci başlar ve zamanla kayalarda oyuklar, çatlaklar ve boşluklar meydana getirir. Bu süreç uzun bir zaman içinde mağara, obruk ve dolin gibi karstik şekillerin oluşumuna yol açar. Karstlaşmanın görüldüğü bu alanlarda toprak suyla birlikte yer altına sızdığı için tarımın yapılması daha güçtür.
Aşınma ile yüksek yerlerden kopartılan kaya parçaları ve toprak, birikme sonucunda alçak kesimlerde düzlükleri oluşturur. Böylece aşınma ve birikme süreçleri birlikte çalışarak yeryüzünün sürekli değişim hâlinde olmasını sağlar. Bu doğal süreçlerin etkisiyle çevremdeki yeryüzü şekilleri devamlı olarak yenilenmekte ve farklılaşmaktadır.