10. Sınıf Biyoloji Kitabı Sayfa 33-34 – 3. Etkinlik
Etkinliğin Amacı
Bu etkinliğin amacı, fotosentezde hangi maddelerin kullanıldığını ve hangi maddelerin üretildiğini deneysel veriler üzerinden öğrenmek ve bilim insanlarının çalışmalarıyla bu bilgileri pekiştirmektir.
Yapılan Çalışmaların Özeti
Helmont’un Söğüt Deneyi: Helmont, küçük bir söğüt fidanını 5 yıl boyunca yalnızca yağmur suyuyla beslemiş ve bitkinin kütlesinde yaklaşık 75 kg artış olduğunu, toprağın kütlesinin ise neredeyse hiç değişmediğini gözlemlemiştir. Bu deney, bitki kütlesinin kaynağının toprak değil; su ve atmosferden alınan maddeler olduğunu göstermiştir.
Priestley’in Mum ve Bitki Deneyi: Priestley, kapalı fanusta mumun kısa sürede söndüğünü; aynı ortama yeşil bitki koyduğunda mumun daha uzun süre yandığını fark etmiştir. Ayrıca havasız ortamda ölen farenin, bitki bulunduğunda daha uzun süre yaşadığını gözlemlemiştir. Bu deney, bitkilerin oksijen üreterek havayı temizlediğini ortaya koymuştur.
Sorular ve Cevaplar
Soru 1: Bir bitki fotosentez esnasında hangi maddeleri kullanır ve üretir?
- Kullanır: Işık, su (H₂O) ve karbondioksit (CO₂).
- Üretir: Glikoz (organik besin) ve oksijen (O₂).
Soru 2: Bilim tarihinde fotosentez ile ilgili yapılan önemli bilimsel çalışmalara örnek veriniz.
- Van Helmont: Bitkilerin kütle artışının sudan kaynaklandığını savundu.
- Priestley: Bitkilerin havayı yenileyerek oksijen ürettiğini ortaya koydu.
- Ingenhousz: Fotosentez için ışık ve yeşil yaprak kısımlarının gerekli olduğunu kanıtladı.
- Hill: Oksijenin kaynağının karbondioksit değil, sudaki hidrojen olduğunu belirledi.
- Calvin: Karbondioksitin organik bileşiklere dönüşümünü açıklayarak Calvin Döngüsünü tanımladı.
Soru 3: Öğretmeniniz rehberliğinde grup oluşturunuz.
Cevap: 4 kişilik bir grup kurduk ve görevleri malzeme hazırlığı, deney düzeni, gözlem ve raporlama olarak paylaştık.
Soru 4: Fotosentezle ilgili kontrollü deney tasarlayınız.
Cevap (Düzeneğimiz):
- Düzenek 1: Işık + CO₂’li su (NaHCO₃ eklenmiş).
- Düzenek 2: Işık + CO₂’siz su.
- Düzenek 3: Karanlık + CO₂’li su.
Her düzenekte dakikada çıkan oksijen kabarcıkları sayılarak karşılaştırma yapıldı.
Soru 5: Deneyin amaçlarını ve değişkenlerini belirtiniz.
- Amaç: Işık ve CO₂’nin fotosentez hızına etkisini gözlemlemek.
- Bağımsız değişken: Işık ve CO₂ varlığı.
- Bağımlı değişken: Dakikada çıkan O₂ kabarcık sayısı.
- Kontroller: Bitki türü, sıcaklık, su miktarı, deney süresi.
Soru 6: Deneyi gerçekleştiriniz.
Cevap: Deney düzenekleri kuruldu, 10 dakika bekletildikten sonra her düzenek için 3 tekrar yapıldı, ortalama değerler alındı.
Soru 7: Deney süreci boyunca dikkat ettikleriniz nelerdir?
Cevap: Ortam sıcaklığı sabit tutuldu, ışık kaynağı eşit uzaklıkta konumlandırıldı, ölçümler sessiz ortamda yapıldı, grup üyeleri sırayla gözlem yaptı ve saygılı iletişim kuruldu.
Soru 8: Deney sonuçlarını analiz ediniz.
Cevap (Sonuç/Analiz):
- Işık + CO₂: En fazla kabarcık → en yüksek fotosentez hızı.
- Işık + CO₂’siz: Daha az kabarcık → hız sınırlı kaldı.
- Karanlık + CO₂: Kabarcık çıkmadı → fotosentez olmadı.
Yorum: Deney bulguları, Ingenhousz’un ışık ve yeşil yaprak gerekliliği ile Hill’in oksijenin kaynağı sudur sonucunu desteklemiştir.